Miał ciekawe pomysły z pobudzaniem laserem i wybuchem do zapłonu termojądrowego, ale ruscy mieli własne pomysły i gen Kaliski niestety nie przeżył.
Badania termojądrowe, tak samo jak jądrowe, mają na celu albo stworzenie broni masowego rażenia, albo ekologicznego źródła energii. O ile jednak w wypadku badań atomowych oba cele udało się osiągnąć, o tyle energetyka termojądrowa wciąż jest w powijakach. Chociaż pierwsza bomba wodorowa, skonstruowana przez zespół pod kierunkiem Edwarda Tellera i Stanisława Ulama, zdetonowana została 1 listopada 1952 w atolu Eniwetok, o tyle wciąż nie udało się przeprowadzić stabilnej i możliwej do pokojowego zastosowania reakcji termojądrowej.Jej istotą jest fuzja dwóch cząstek lekkich w cząstkę ciężką. Najpopularniejszym paliwem takiej reakcji jest deuter i tryt, czyli izotopy wodoru. W wyniku ich syntezy powstaje jądro helu, neutron i energia. Jak widać, zasadniczą różnicą między reakcją jądrową a termojądrową jest to, że ta pierwsza zaczyna się niejako samoistnie, w wyniku przekroczenia masy krytycznej substancji rozszczepialnej. Fuzja wymaga jednak znacznej ilości energii do zapoczątkowania reakcji. O ile w wypadku bomby termojądrowej problemem rozwiązuje się w najprostszy możliwy sposób, używają bomby atomowej jako ładunku inicjującego, o tyle przy próbie przeprowadzenia kontrolowanej reakcji rozwiązanie takie nie wchodzi w grę.Artykuł inspirowany programem „Poszukiwacze zaginionej prawdy” w telewizji HISTORY. Dowiedz się więcej o programie i oglądaj kolejne odcinki w soboty i niedziele o 13:00!REKLAMAKaliski zaproponował metodę bazującą na wykorzystaniu laserów o wielkiej mocy. Miały one podgrzać kulkę deuteru, zaś jednocześnie użyć miano ładunków kumulacyjnych do utrzymania odpowiedniej gęstości. Projekt finansowano wielomilionowymi kwotami, mającymi umożliwić nie tylko zdobycie materiałów, ale także kupno lub kradzież potrzebnej aparatury. Schemat fuzji termojądrowej (aut. Wykis, domena publiczna). Z powodu bardzo niewielu publikacji poruszających temat skazani jesteśmy na pozostawienie wielu pytań bez odpowiedzi. Czy metoda laserowa była autorskim pomysłem Kaliskiego? Trudno powiedzieć, jednak nawet jeśli nie, to plasował się w ścisłej czołówce światowej, równolegle bowiem Amerykanie pracowali nad laserem Shiva, zbudowanym ostatecznie w 1977 roku z tym samym przeznaczeniem. Czy Kaliski miał szansę powodzenia? Z pewnością nie. Polska nie dysponowała laserami wystarczającej mocy na podgrzanie deuteru do temperatury plazmy ani do zapoczątkowania fuzji. Należy jednak pamiętać, że nie była to ślepa uliczka. W 2013 naukowcy z Narodowego Zakładu Zapłonu (National Ignition Facility, NIF) po raz pierwszy uzyskali dodatni bilans reakcji termojądrowej, używając również metody laserowej.Polska bomba atomowaCzy badania Polaków mogły przekuć się w zastosowanie militarne? Jest to wątpliwe, nie dysponowaliśmy bowiem nawet konieczną w konstrukcji bombą atomową. Na tą chwilę wszystkie dalsze pytania to teoretyzowanie, śmierć Kaliskiego położyła bowiem kres całemu programowi i nie sposób powiedzieć, dokąd by on zaprowadził.Czy celem prac profesora była konstrukcja bomby termojądrowej? Odpowiadając zgodnie z dostępną wiedzą: raczej nie. Generał był jednak w pierwszym rzędzie naukowcem i prace nad fuzją motywowane były raczej chęcią opracowania źródła energii oraz przesunięcia dalej granic poznanego świata. Był jednak również człowiekiem polityki jako minister nauki i członek Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Przypuszcza się, że teoretyzowaniem o bombie termojądrowej skłonił Gierka do wsparcia badań. Ówczesny pierwszy sekretarz słuchał chętnym uchem opowieści o Polsce jako potędze jądrowej. Eksplozja bomby termojądrowej Ivy Mike w listopadzie 1952 roku na archipelagu Eniwetok (fot. National Nuclear Security Administration / Nevada Site Office, domena publiczna). W sposób oczywisty nasuwa się pytanie: co skłoniło Edwarda Gierka do wsparcia badań Kaliskiego? I tutaj skazani jesteśmy w znacznej mierze na spekulacje. „Propaganda sukcesu” i „10. gospodarka świata” bardzo skorzystałyby na osiągnięciu tak widowiskowym i medialnym jak stworzenie programu termojądrowego. Plasowało by nas to w ścisłej czołówce zarówno pod względem militarnym, jak i naukowym. Być może Gierek chciał także powtórzyć mechanizm francuski. Kraj, który dobrze znał z młodości, dzięki programowi jądrowemu uniezależnił się od Stanów Zjednoczonych i zajmował pozycję nieco w opozycji do nich. Ustawienie Polski jako swoistej „Francji bloku wschodniego” dawało by pierwszemu sekretarzowi pozycję, o jakiej nie mógł śnić żaden jego odpowiednik w żadnym państwie socjalistycznym poza ZSRR.Finalne pytanie, o którym pomyślał każdy, czytając sam tytuł artykułu, brzmi jednak: czy naprawdę jakikolwiek przywódca komunistyczny mógł wierzyć, że Moskwa pozwoli mu na produkcję własnej broni masowego rażenia, w ukryciu i bez swego błogosławieństwa? I tutaj odpowiedź jest, zdaje mi się, całkowicie przecząca. Tematyce polskiej bomby atomowej, w tym badaniom Sylwestra Kaliskiego, poświęcony zostanie kolejny odcinek programu „Poszukiwacze zaginionej prawdy” – premiera w sobotę 4 listopada o godzinie 13:00 na kanale HISTORY.zobacz też:ArtykułyBomba atomowa. Część I: PreludiumWojciech Andryszek Bibliografia:Atomistyka polska w latach 1964–1972, Ośrodek Informacji o Energii Jądrowej, Warszawa 1976.Gawlikowska-Fyk Aleksandra, Nowak Zuzanna, Energetyka jądrowa w Polsce, PISM, Warszawa 2014.Heid Rolf, Electron-Phonon Coupling [w:] cond-mat.de [dostęp: 2 listopada 2017 roku] <[
https://www.cond-mat.de/events/correl17/manuscripts/heid.pdf]>.Matusiak Jerzy, Bomba atomowa made in Poland [w:] Uważam Rze [dostęp: 2 listopada 2017 roku] <[
http://www.uwazamrze.pl/artykul/997263/bomba-atomowa-made-in-poland]>.Poczet Komendantów-rektorów: gen. dyw. Prof. dr hab. Inż. Syklwester Kaliski, WAT, Warszawa 2012.
Czytaj więcej:
https://histmag.org/Bomba-Kaliskiego-polskie-badania-termojadrowe-15929
Zablokowano
