|
|
Pedofilia oznaczona jest w ICD-10 [3] kodem
F 65.4, należy do zaburzeń preferencji seksualnych
(F 65), znajdujących się w rozdziale V (F) w grupie
„Zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych
(F 60–F 69)”. Aby postawić rozpoznanie pedofilii, ko-
nieczne jest najpierw spełnienie ogólnych kryteriów
zaburzeń preferencji seksualnych (F 65), określanych
przez Beisert [7] jako formalne cechy zaburzonej pre-
ferencji. Są to kolejno:
G1 — osoba doświadczająca powtarzającego się,
nasilonego popędu i wyobrażeń seksualnych doty-
czących niezwykłych przedmiotów lub działań; G2 —
osoba zarówno realizująca ten popęd, jak i odczu-
wająca z tego powodu wyraźne cierpienie; G3 — pre-
ferencja występująca od co najmniej 6 miesięcy [3].
Już na tym etapie diagnozy pojawia się kilka kon-
trowersji, które biegły seksuolog musi wziąć pod uwa-
gę. Po pierwsze, określenie „nasilonego popędu”
sugeruje, że mowa tu o przynajmniej przeciętnym jego
natężeniu — a więc zastanowienia wymaga fakt, gdy
rozpoznano popęd o sile poniżej normy. Po drugie,
niezwykle rzadko pacjenci deklarują „wyraźne cier-
pienie” w znaczeniu subiektywnym. Znacznie częściej
realizacja popędu zmierza raczej do uzyskiwania
przez pacjenta satysfakcji seksualnej, a więc zado-
wolenia. Natomiast negatywne skutki, zarówno
w wymiarze społecznym, jak i dotyczące samopoczu-
cia — przychodzą w miarę doświadczania przez pa-
cjenta konsekwencji własnych działań, czyli zaburzo-
nej realizacji popędu seksualnego. Ten aspekt zbliża
osoby dotknięte pedofilią do tych, u których rozpo-
znaje się zaburzenia osobowości — często również
mające charakter egosyntoniczny (zgodny z poczu-
ciem Ja). Stosunkowo najmniej kontrowersyjne, ale
jednocześnie dość trudne do obiektywnego oszaco-
wania, jest kryterium czasu trwania zaburzenia
(6 miesięcy).
Dalej, konieczne dla rozpoznania pedofilii jest
spełnienie kryteriów szczegółowych, czyli cech tre-
ściowych obiektów i działań, będących źródłem po-
budzenia seksualnego [7]. Pierwsze kryterium to
„utrwalona lub dominująca skłonność do aktywności
seksualnej z dzieckiem lub dziećmi w wieku przed-
pokwitaniowym”. Skłonność do dewiacyjnej aktywno-
ści seksualnej ma być utrwalona — to znaczy aktyw-
ność taka powinna powtarzać się przez dłuższy czas,
lub dominująca — co sugeruje wysoki udział dewia-
cyjnych zachowań w puli wszystkich zachowań sek-
sualnych. Wiek przedpokwitaniowy obiektu seksual-
nego wskazuje na ściśle określony zestaw jego cech
biologicznych — w literaturze przedmiotu [5, 6, 8]
akcentuje się szczególnie brak lub skąpo rozwinięte
owłosienie łonowe, dziecięcą budowę ciała, charak-
terystyczne ruchy ciała, delikatność/gładkość skóry.
Wyrażenie „dzieckiem lub dziećmi” podkreśla nato-
miast, że zainteresowanie seksualne może dotyczyć
konkretnego (jednego, posiadającego specyficzne
cechy) obiektu lub wielu obiektów (których wspólną
cechą jest określony stopień rozwoju psychoseksu-
alnego, wskazujący jednoznacznie na niedojrzałość).
Drugie kryterium brzmi: „osoba ma co najmniej 16 lat
i jest co najmniej 5 lat starsza od dziecka lub dzieci”.
Określenie względnej różnicy wieku oznacza zaak-
centowanie rozbieżności pomiędzy stopniem rozwo-
ju psychoseksualnego osoby cierpiącej na pedofilię
a wybieranego przez nią obiektu seksualnego. Nato-
miast granica 16 lat wskazuje na konieczność przej-
ścia z fazy rozwojowej wczesnej adolescencji do przy-
najmniej późnej adolescencji lub dorosłości.
Lew-Starowicz, przywołując argumenty Brown [8],
zwraca uwagę na kilka kontrowersji związanych z dia-
gnozowaniem zaburzeń preferencji seksualnych
(w tym pedofilii) w ramach obowiązujących systemów
klasyfikacyjnych. Wskazuje na trudności definicyjne,
wynikające z ciągłości między dewiacyjnością a tak
zwanymi normalnymi zachowaniami seksualnymi.
Podkreśla determinujący wpływ epidemiologii dewia-
cji seksualnych na poglądy na temat danej parafilii
(również pedofilii). Osoby przejawiające dewiacyjne
zachowania seksualne często ukrywają swe specy-
ficzne skłonności, co powoduje, że obraz parafilii
(i tym samym kryteria diagnostyczne) konstytuowany
jest przez doświadczenie kliniczne, czyli tworzy się
przede wszystkim na podstawie informacji pochodzą-
ce od osób, które zgłaszają się po pomoc lub wejdą
w konflikt z prawem. Kolejny problem stanowi złożo-
ność obrazu dewiacji — u wielu osób współistnieją
różne postacie dewiacji (wielodewiacyjność). Niezwy-
kle istotne znaczenie ma również natężenie potrzeb
i zachowań dewiacyjnych. Zachowanie dewiacyjne
może stanowić wyłączną formę realizacji potrzeb
seksualnych, współistnieć z tak zwanym normalnym
życiem seksualnym lub być epizodycznym doświad-
czeniem seksualnym. Innym obszarem problemo-
wym, ze względu na istnienie licznych teorii, jest me-
chanizm powstawania dewiacji seksualnych (wrodzo-
ne, neurohormonalne, wyuczone itd.) mający istotne
znaczenie z punktu widzenia ostatecznej diagnozy,
określającej źródła stwierdzonych problemów. Za
kontrowersyjną uznaje się również wspomnianą
wcześniej egosyntoniczność (zgodność z Ja) objawów
pedofilii, która powoduje, że jedynie część osób od-
czuwa potrzebę leczenia.
Z kolei, dla porównania, w klasyfikacji zaburzeń
psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychia-
trycznego DSM-IV-TR (Diagnostic and Statistical
Manual of Mental Disorders, IVth Edition, Text Revi-
sion) [9] pedofilia oznaczona jest kodem 302.2, nale-
ży do grupy parafilii i umieszczono ją w rozdziale „Za-
burzenia seksualne i tożsamości płciowej”. Zgodnie
z zaleceniami autorów tej klasyfikacji na etapie dia-
gnozy należy określić płeć (dzieci), do której pedofil
odczuwa pociąg seksualny, a także wskazać, czy
pedofilia ogranicza się do kazirodztwa. W klasyfika-
cji tej wymienia się dwie postaci tego zaburzenia sek-
sualnego: wyłączną (inaczej „ekskluzywną”, pociąg
seksualny tylko do dzieci) oraz niewyłączną (inaczej
„nieekskluzywną”). W klasyfikacji DSM podkreśla się,
że doświadczanie cierpienia na skutek fantazji, pobu-
dek seksualnych czy też zachowań z udziałem dzieci
nie jest kryterium koniecznym, by rozpoznać pedofilię.
Wystarczy sam (bez odczuwanego subiektywnie cier-
pienia) pedofilny wzorzec podniecania się, który znaj-
duje odzwierciedlenie w fantazjach lub zachowaniu
i skutkuje pogorszeniem funkcjonowania społecznego,
zawodowego lub w innych dziedzinach życia. Rosen-
han, Walker i Seligman [10] podkreślają, że cechą wy-
różniającą parafilię, jest to, iż obok zachowania, poja-
wiają się specyficzne fantazje lub wyobrażenia —
w przypadku pedofilii będą to fantazje lub wyobrażenia
z udziałem dzieci. Zdaniem autorów, czynnikami różni-
cującymi parafilię od dziwacznych czy niezwykłych fan-
tazji współwystępujących z normalną aktywnością sek-
sualną, będą: poziom realizacji i niepokój z tym związa-
ny, substytucja (przedmiot fantazji zastępuje partnera)
oraz uzależnienie od niezwykłego obiektu.
Przydatne w praktyce klinicznej wymiary, za po-
mocą których określić można natężenie pedofilnych
zainteresowań pacjenta, przytacza za Finkelhorem
i Araji M. Beisert [11] — są to siła zaangażowania oraz
wyłączność. Pierwszy z nich dotyczy oceny, jak silna
jest motywacja do utrzymywania kontaktów z dziec-
kiem (liczba kontaktów i ich stałość w jednostce cza-
su), drugi ma odzwierciedlać procentowy udział kon-
taktów z dzieckiem (lub jego wyobrażeniem) w zbio-
rze wszystkich kontaktów seksualnych. Ponadto pe-
dofilia może mieć charakter pierwotny — osoba ni-
gdy nie podejmowała kontaktów seksualnych z do-
rosłymi, bądź wtórny — po okresie aktywności sek-
sualnej z dorosłymi, rozwinęła się preferencja kon-
taktów seksualnych z dziećmi [6].
|
Zablokowano
