|
|
Doktryna Gierasimowa (ros. Доктрина Герасимова, ang. Gerasimov Doctrine, zwana również „teorią chaosu”) – umowny termin określający zasady prowadzenia wojny nowej generacji, opisanej w 2013 r. przez Walerija Wasiljewicza Gierasimowa, szefa Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej.
Wykład i publikacja
Walerij Gierasimow w 2017 r.
9 listopada 2012 r. Gierasimow został mianowany przez Putina szefem Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej. 25 stycznia 2013 r. zaproszono go jako prelegenta na konferencję Akademii Nauk Wojskowych w Moskwie, podczas której wygłosił wykład o wojnach przyszłości i zreferował koncepcję wojny nowej generacji[1].
Kluczowe tezy z wykładu Gierasimow zawarł w artykule „Wartość nauki [tkwi] w przewidywaniu. Nowe wyzwania wymagają ponownego przemyślenia form i metod prowadzenia wojny” (ros. „Ценность науки в предвидении. Новые вызовы требуют переосмыслить формы и способы ведения боевых действий”). Tekst został opublikowany 27 lutego 2013 r. w gazecie „Kurier Wojskowo-Przemysłowy” (ros. „Военно-промышленный курьер”), następnie w serwisie internetowym gazety (vpk-news.ru)[2].
Streszczenie artykułu
Główne tezy Gierasimowa[2]:
Wydarzenia Arabskiej wiosny pokazują, że prawidłowo funkcjonujące państwo może w krótkim czasie, nawet kilku dni, pogrążyć się w chaosie, stać areną walki, obcej interwencji, wojny domowej i katastrofy humanitarnej.
Wojna nowej generacji różni się od tradycyjnych konfliktów zbrojnych.
Metody pozamilitarne (ekonomiczne, polityczne, informacyjne) mogą być równie dobre, a być może nawet skuteczniejsze od tradycyjnego ataku. Można wykorzystać również potencjał protestującej ludności, walkę informacyjną, działania służb specjalnych, a sił wojskowych używać pod pozorem utrzymania pokoju i opanowania kryzysu w zdestabilizowanym regionie.
Przewagę przeciwnika można zniwelować dzięki wewnętrznej opozycji, sterowanej przez służby specjalne, która utworzy przyjazny front na terenie wrogiego państwa.
Jedną z form wykorzystania sił zbrojnych za granicą może być operacja pozornie pokojowa, a faktycznie militarna (prowadzona jako: humanitarna, ratunkowa, kordon sanitarny, ewakuacja itp.).
Gierasimow przywołał radzieckiego stratega Aleksandra Swieczina, który stał na stanowisku, że każda wojna wymaga indywidualnej analizy oraz osobnej metodologii i zgodził się z jego opinią. Ponadto przytoczył książkę „Nowe formy walki” (ros. „Новые формы борьбы”) autorstwa radzieckiego teoretyka wojskowości, naczelnika sztabu 7 Armii i wykładowcę Akademii Wojennej Sztabu Generalnego pułkownika Gieorgija Samojłowicza Issiersona (ros. Георгий Самойлович Иссерсон), która została wydana w 1940 roku[3]. Gierasimow chwalił autora za spostrzeżenia dotyczące nowego sposobu prowadzenia wojen bez ich wypowiedzenia, które nie spotkały się z aprobatą ówczesnych dowódców. Nazwał Issiersona „prorokiem”, niezrozumianym w swojej ojczyźnie[2].
Koncepcja wojny nowej generacji
Podstawowa różnica między tradycyjną wojną i wojną nowej generacji, opisaną przez Gierasimowa, polega na uwzględnieniu ważnej roli, jaką w konflikcie zajmują działania takie jak: dezinformacja, chaos, destabilizacja regionu. Określił je mianem strategii działań pośrednich (ros. стратегия непрямых действий) i użyciem środków pozamilitarnych, dosłownie „niewojskowych” (ros. невоенные средства)[2].
Pozostałe różnice to[2]:
Tradycyjna wojna Wojna nowej generacji
Agresję militarną rozpoczyna się po wypowiedzeniu wojny. Agresję rozpoczyna się w czasie pokoju.
Bezspornie wiadomo, który kraj wypowiedział wojnę, zaatakował oraz kto i dlaczego został napadnięty. Wojny w ogóle się nie wypowiada. Nie wiadomo kto zaatakował. W działaniach udział biorą grupy paramilitarne o nieokreślonej lub sprzecznej przynależności państwowej i równie niejasnych celach.
Najpierw atakuje się granice kraju, a wojska stopniowo zajmują terytorium wroga. Atakuje się precyzyjnie strategiczną infrastrukturę wojskową i cywilną na całym terytorium wroga, a pierwszy atak może wystąpić w dowolnym miejscu.
Działania wojenne prowadzą żołnierze, których można jednoznacznie przypisać do konkretnej armii. Działania prowadzą siły specjalne, mieszane grupy złożone z wojskowych i cywilów, grupy paramilitarne, nieokreślone oddziały podlegające nieznanemu dowództwu oraz nowoczesny sprzęt bezzałogowy, który nie wymaga siły żywej.
Ataki następują falami (etapami). Atakuje się jednocześnie wojska i obiekty przeciwnika na całym jego terytorium.
Działania toczą się na lądzie, morzu i w powietrzu. Działania wojenne toczą się również w sferze informacyjnej.
Wojskiem dowodzi się w sposób scentralizowany. Wojskiem dowodzi się w sposób zdecentralizowany, a centralne, skoordynowane dowództwo obejmuje kontrolę nad sferą informacyjną.
Wojsko oficjalnie ogłasza wkroczenie na teren obcego kraju w celu prowadzenia wojny. Wojsko może ogłosić dowolny cel, w tym udzielanie pomocy humanitarnej lub prowadzenie akcji ratunkowej.
Istnieje wyraźna różnica między czasem wojny i pokoju. Sprawa nie jest jednoznaczna.
Zastosowanie
Za przykłady zastosowania taktyki wojny nowej generacji podawane są: aneksja Krymu przez Rosję oraz rozpętanie wojny w Donbasie[1][4][5][6]. Metody użyte podczas aneksji Krymu, takie jak: bliżej niesprecyzowane oddziały, ogólny chaos, dezinformacja i żołnierze wroga, których nie sposób było zidentyfikować (tak zwane zielone ludziki), pasują do opisanych przez Gierasimowa[7]. Jednak żadna z nich nie była przełomowa w sztuce wojennej[7].
W publikacjach rosyjskojęzycznych można znaleźć przywoływanie doktryny Gierasimowa w kontekście: postępowania Rosji wobec niektórych byłych republik Związku Radzieckiego[8], aneksji Krymu[9][10][11] i wojny w Donbasie[12], przy zaznaczeniu, że metoda nie zadziałała podczas inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 r.[13][14]
Kwestia autorstwa
Schemat pochodzący z artykułu Gierasimowa, przetłumaczony na angielski, prezentujący działanie środków pozamilitarnych.
Nazwa doktryny sugeruje, że Gierasimow jest autorem i pomysłodawcą wszystkich rozwiązań. Faktycznie wymienione przez niego pozamilitarne sposoby wspierania lub wywoływania wojen są znane i stosowane od czasów starożytnych. Gierasimow podczas wykładu w Akademii Nauk Wojskowych powołał się na Sztukę wojenną Sun Zi, spisaną w VI wieku p.n.e. i zawartą w niej koncepcję wygrywania wojny bez działań bojowych[15]. Z kolei w artykule przywołał książkę Issiersona z 1940 r. w kontekście prowadzenia wojny bez jej wypowiedzenia[2], co również nie było nowym zjawiskiem z perspektywy Issiersona, gdyż w taki sposób Związek Radziecki zaatakował Polskę rok przed wydaniem jego publikacji.
W XX wieku rosyjscy wojskowi opisali koncepcję „małej wojny” (badania nad nią prowadził Boris Smysłowski) oraz „wojny buntowniczej” (opisaną przez Jewgienija Messnera)[16]. Analizowano również zagadnienie „asymetrycznych odpowiedzi” wojennych[16]. Powyższe koncepcje zawierają wiele elementów wspólnych z wojną nowej generacji opisaną przez Gierasimowa, np.: brak formalnego wypowiedzenia wojny, chaos w formacjach zbrojnych, niemożność przypisania formacji do konkretnego państwa, chaos na linii frontu lub jej zupełny brak, działania militarne prowadzone wewnątrz państwa lub z dala od granic, zatarcie różnic między okresem wojny i pokoju[16].
W maju 2013 r., jeszcze przed opublikowaniem artykułu Gierasimowa, podobną wizję przedstawił Igor Girkin, który stał na stanowisku, że: „Podstawą sukcesu w wojnach nowego typu są prewencyjne operacje specjalne, a nie operacje wojskowe na dużą skalę”[17].
Płk Mirosław Banasik zakładał, że Gierasimow nie jest autorem koncepcji, ponieważ przedstawił ją po zaledwie trzech miesiącach pełnienia stanowiska i nie zajmował się wcześniej analizą taktyki wojennej, zaś faktycznym pomysłodawcą mógł być Nikołaj Makarow, poprzedni szef Sztabu Generalnego[18]. Michael Kofman (Wilson Center, dyrektor Studiów Rosyjskich w NCA[19]) stał na stanowisku, że Gierasimow specjalizuje się w wojnie pancernej, a opracowanie taktyki wojskowej wymaga skoordynowanej pracy sztabu ludzi[20]. Dlatego zakładał, że Gierasimow zreferował dyskutowane w kręgach wojskowych, powszechnie znane założenia, przywołując myśli różnych analityków i autorów, przy czym część postulatów ma charakter tak ogólny, że można je zastosować praktycznie do każdego konfliktu[20].
Nazwa koncepcji
Sam Gierasimow nie określił swoich przemyśleń mianem „doktryny”. Ten termin (ang. Gerasimov Doctrine) pojawił się w zachodnich publikacjach i upowszechnił, kiedy powiązano koncepcję z wojną hybrydową[21][7][22]. Z uwagi na kluczową rolę dezorganizacji i destabilizacji używano również określenia „teoria chaosu”[23][24][25].
Określenia „doktryna Gierasimowa” jako pierwszy użył Mark Galeotti 6 czerwca 2014 r. na swoim blogu „In Moscow’s Shadows”[22]. W 2018 r. Galeotti przeprosił za to na łamach „Foreign Policy” w artykule pod tytułem: „Przepraszam za stworzenie Doktryny Gierasimowa”[26]. Wyjaśnił, że przetłumaczony na angielski tekst Gierasimowa otrzymał od Roberta Coalsona, dziennikarza Radia Wolna Europa i opublikował na swoim blogu z komentarzami. Wpis celowo opatrzył chwytliwym tytułem, przy czym wiedział, że koncepcja nie stanowi sensu stricto doktryny, zaś Gierasimow nie jest autorem zawartych w niej pomysłów[26]. Po aneksji Krymu sformułowanie stało się popularne i wprowadzało w błąd, co Galeotti chciał sprostować[26]. W kolejnym artykule z 2018 r. Galeotti zanegował zarówno autorstwo Gierasimowa, jak i nazywanie koncepcji „doktryną”[27].
Interpretacje
Z faktu opublikowania artykułu w ogólnodostępnej gazecie należy wnioskować, że Gierasimow nie referował informacji niejawnych lub strategicznie ważnych planów rosyjskich sił zbrojnych. W 2015 r. Michał Wojnowski wyjaśniał, że koncepcja przedstawiona przez Gierasimowa nie jest innowacyjna, nawiązuje do znanych od stuleci rosyjskich zasad sztuki wojennej, a jedyny wyjątek stanowią metody wynikające z zastosowania nowej technologii[16]. Nagłośnienie koncepcji przez rosyjskie, a następnie zachodnie media interpretował jako możliwą chęć demonstracji krajom zachodnim posiadania przez Rosję nowej strategii, nieznanej w innych państwach[16]. Podobnego zdania był Jacek Meissner z Wojskowej Akademii Technicznej, który stał na stanowisku, że łączenie metod wojskowych i niewojskowych jest znane od dawna, a Rosja nie różni się pod tym względem od innych krajów[28]. W jego opinii: „Gierasimow niewątpliwe przedstawił wizję nowoczesnego konfliktu, ale przypisywanie temu zjawisku unikalności oraz przesadnego sprawstwa może poniekąd służyć wsparciu rosyjskiej narracji”[28].
Oficjalna doktryna wojenna Rosji
Oficjalna doktryna wojenna Federacji Rosyjskiej (ros. Военная доктрина Российской Федерации) ma charakter jawny, opisuje ogólne zasady działania sił zbrojnych, ogłaszana jest cyklicznie i zatwierdzana dekretem prezydenta. Publikacja Gierasimowa nie miała na nią wpływu. 25 grudnia 2014 r. Putin zatwierdził dekretem nową doktrynę wojenną Federacji Rosyjskiej[29], która w istocie rzeczy nie odbiegała od zatwierdzonej cztery lata wcześniej[30].
Przypisy
Добиться превосходства над остальным человечеством, Новая газета, 28 stycznia 2038 [dostęp 2023-03-29] (ros.).
Ценность науки в предвидении, ВПК.name [dostęp 2023-03-29] (ros.).
ВОЕННАЯ ЛИТЕРАТУРА – [Военная мысль] – Иссерсон Г.С. Новые формы борьбы, militera.lib.ru [dostęp 2023-03-29].
Co oznacza nominacja Gierasimowa? Implikacje przetasowań w wojskowej „wierchuszce” [Komentarz], defence24.pl [dostęp 2023-03-29] (pol.).
Martin Murphy, Understanding Russia’s Concept for Total War in Europe, The Heritage Foundation [dostęp 2023-03-29] (ang.).
Doç Dr Şafak OĞUZ, Struggle on Gerasimov Doctrine: War on Information and Propaganda, ANKASAM | Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi, 15 lutego 2022 [dostęp 2023-03-29] (ang.).
The Gerasimov Doctrine, Berlin Policy Journal - Blog, 28 kwietnia 2020 [dostęp 2023-03-29].
Российская метода ассиметричной войны против экс-партнеров по СССР, © Turan News Agency [dostęp 2023-03-29] (ros.).
В 26 раз беднее Шойгу. Чем владеют глава российского Генштаба и его жена, Настоящее Время [dostęp 2023-03-29] (ros.).
Теория хаоса и гибридной войны. Рассказываем о доктрине, которую придумал новый командующий армией России в Украине Герасимов, Зеркало, 13 stycznia 2023 [dostęp 2023-03-29] (ros.).
Крым как война другими средствами, Ведомости [dostęp 2023-03-29] (ros.).
Владимир Журавлев, «Доктрина Герасимова»: дубль два, Gaidar [dostęp 2023-03-29] (ros.).
Теория хаоса и гибридной войны, Зеркало, 13 stycznia 2023 [dostęp 2023-03-29] (ros.).
Герасимов утопил войну, Новая газета Европа, 17 lipca 2019 [dostęp 2023-03-29].
ОК, Гибридная война и доктрина Герасимова, ИнВоен Info, 2 lipca 2019 [dostęp 2023-03-29] (ros.).
Michał Wojnowski, Mit „wojny hybrydowej”. Konflikt na terenie państwa ukraińskiego w świetle rosyjskiej myśli wojskowej XIX–XXI wieku, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego”, Warszawa 2015, ISSN 2080-1335.
Michał Marek, Ewolucja hybrydowych metod rosyjskich operacji informacyjno-psychologicznych, CBWSB, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2023-03-29] (pol.).
Mirosław Banasik, Bezpieczeństwo w aspekcie zagrożeń hybrydowych, „Obronność – Zeszyty Naukowe Wydziału Zarządzania i Dowodzenia Akademii Sztuki Wojennej”, 3 (19), 2016, ISSN 2299-2316 [dostęp 2023-03-29] (pol.).
Michael Kofman | Wilson Center, www.wilsoncenter.org [dostęp 2023-03-29] (ang.).
Майкл Кофман, Миф о «доктрине Герасимова», Известия, 30 stycznia 2018 [dostęp 2023-03-29] (ros.).
„Bankructwo tzw. doktryny Gierasimowa”. Ekspert o kondycji armii rosyjskiej – Polskie Radio 24 – polskieradio24.pl, polskieradio24.pl [dostęp 2023-03-29] (pol.).
The ‘Gerasimov Doctrine’ and Russian Non-Linear War, In Moscow’s Shadows, 6 lipca 2014 [dostęp 2023-03-29] (ang.).
Doktryna Gierasimowa, czyli rosyjski sposób na wojnę: chaos, a nie bomby, Onet Wiadomości, 6 września 2017 [dostęp 2023-03-29] (pol.).
Теория хаоса в гибридной войне (Доктрина Герасимова), Самый сок! [dostęp 2023-03-29].
Доктрина Герасимова: Новая российская теория хаоса в политической войне, Фраза [dostęp 2023-03-29] (ros.).
Mark Galeotti, I’m Sorry for Creating the ‘Gerasimov Doctrine’, Foreign Policy [dostęp 2023-03-29] (ang.).
Mark Galeotti, The mythical ‘Gerasimov Doctrine’ and the language of threat, „Critical Studies on Security”, 7 (2), 2019, s. 157–161, DOI: 10.1080/21624887.2018.1441623.
Jacek Meissner, Rosyjska koncepcja wojny nowej generacji w świetle pierwszych doświadczeń z wojny w Ukrainie, „Roczniki Nauk Społecznych”, 50 (4), 2022, s. 133–148, DOI: 10.18290/rns22504.12 [dostęp 2023-03-29] (pol.).
Военная доктрина Российской Федерации, Российская газета [dostęp 2023-03-29].
Указ Президента РФ от 05.02.2010 N 146 „О Военной доктрине Российской Федерации” \ КонсультантПлюс, www.consultant.ru [dostęp 2023-03-29].
Kategorie:
Nauki wojskoweHistoria wojskowości
|
Zablokowano
Na Ukrainie robił to Girkin i jego zielone ludziki. To już były siły specjalne, które weszły po załatwieniu roboty przez zwykłych sabotażystów, którzy mieli broń schowaną