|
|
Polska odzyska³a swoj¹ niepodleg³oœæ w 1918 r. ¯ydzi mieli w niej pe³niê
praw obywatelskich i wszystkie mo¿liwoœci swojego rozwoju. Ale trudnoœci
gospodarcze kraju zniszczonego przez zaborców i przez I wojnê œwiatow¹
powodowa³y narastanie sprzecznoœci spo³ecznych i gospodarczych. Pro-
blem ten stopniowo nabrzmiewa³, wymaga³ godziwego i kulturalnego rozwi¹-
zania. Dlatego te¿ z sympati¹ odnosiliœmy siê przed II wojn¹ œwiatow¹ do emi-
gracyjnych d¹¿eñ ¯ydów, w ramach ruchu stworzonego przez Teodora Herz-
la, Nuhuma Soko³owa z Polski, W³odzimierza ¯abotyñskiego (syjoniœci rewi-
zjoniœci), ruchu kierowanego wycinkowo przez ¯abotyñskiego w Polsce. Na
rozwój tego ruchu nie mia³ ¿adnego wp³ywu rzekomy polski antysemityzm, te-
raz tak prowokacyjnie podkreœlany, a jedynie porzeba ekonomiczna wiêkszej
emigracji w³aœnie z Polski – co forsowa³ ¯abotyñski. ¯ydzi, stanowi¹c w Pol-
sce ponad 10% ludnoœci (na Zachodzie 0,5%), przy swojej jednostronnej
strukturze zawodowej i przy zniszczeniach kraju po I wojnie œwiatowej, sami
czuli potrzebê emigracji, by³o ich za du¿o w stosunku do ogó³u ludnoœci, st¹d
widoczny by³ wyraŸny trend pauperyzacji drobnomieszczañstwa ¿ydowskie-
go, co podkreœlali sami ekonomiœci i historycy ¿ydowscy, jak np. dr Ignacy
Schipper. Na ten proces nie mia³y ¿adnego wp³ywu wyst¹pienia bojkotowe
drobnych i krzykliwych grup studenterii polskiej. Czasy te i sprawy przypomi-
na s³awne „owszem” ówczesnego premiera gen. S³awoja Sk³adkowskiego.
Premier Sk³adkowski odpowiedzia³ interweniuj¹cej delegacji kupców ¿ydow-
skich, ¿e nie pozwoli nigdy na ³amanie praworz¹dnoœci i naruszania praw
obywatelskich w formie bicia ¯ydów czy niszczenia ich dobytku. Ale jeœli stu-
denci chc¹ pikietowaæ przy ich sklepach, to „owszem” – niech sobie stoj¹
spokojnie. Wypominali mu to ¯ydzi w Palestynie w latach 40-tych.
I w takim stanie umys³ów i ekonomiki zasta³a nas II wojna œwiatowa. Dal-
szy ci¹g rozwa¿añ na ten temat umieœci³em w rozdziale VIII przy omawianiu
sprawy antysemityzmu w Polsce. Najwiêcej jednak poœwiêci³em siê studiom
tego zagadnienia w czasie okupacji. Szczególny traf, ¿e moje w³adze konspi-
racyjne wyrazi³y zgodê na przyst¹pienie do pracy w skarbowoœci od listopa-
da 1939 r., a jednoczeœnie, ¿e przydzielono mnie do XI Urzêdu Skarobwego
przy ul. Leszno nr 12, a wiêc na terenie póŸniejszego zamkniêtego getta, co
u³atwi³o mi obserwacjê i dzia³alnoœæ. Wtedy utrzymywa³em bliskie i przjaciel-
skie stosunki z Tadeuszem Makowerem i jego bratem – osobno po aryjskiej
stronie Warszawy przyjaŸni³em siê z Boles³awem Warmanem u¿ywaj¹cym
nazwiska D¹browski, a ju¿ w getcie z Makowerami, z Ka³me Mendelsonem
vel Kazimierzem Madanowskim, Adamem Zabirszteinem – byli oni cz³onka-
mi ¯ZW, z Frank¹ Berenbaum, Cecyli¹ Izygrym, Józefem Wachtlem, a tak¿e
z moim p³atnikiem w XI Urzêdzie Skarbowym dr. Leonem Plockierem z ul. Le-
szno – przysz³ym wybitnym profesorem–gastrologiem w Szpitalu El¿bieta-
nek, które obroni³ przed komunistycznym wysiedleniem z ich w³asnego szpi-
tala. O szlachetnoœci prof. Plockiera œwiadczy fakt wywalczenia u komuni-
stów zgody na pozostawienie w szpitalu oznak wiary katolickiej i kaplicy
sióstr El¿bietanek. Inne podobne akcenty to odwiedzenie w 1945 r. na Œl¹-
sku sêdziwego wybitnego pisarza niemieckiego G. Hauptmanna i ofiarowa-
nie mu pomocy, czy poœlubienie u schy³ku ¿ycia starszej wiekiem Polki, by
mia³a po nim emeryturê - tak symbolicznie odp³aci³ on Polakom za uratowa-
nie mu ¿ycia podczas okupacji. Wiele by³o ma³¿eñstw ¯ydów z Polkami i ¯y-
dówek z Polakami, którzy ich ukrywali i uratowali im ¿ycie. PrzyjaŸni³em siê
te¿ z przemys³owcem Samuelem Elperem, mi³oœnikiem szachów.
Z ró¿nymi zmianami i przesuniêciami s³u¿bowymi przepracowa³em w skar-
bowoœci na terenie getta a¿ do wybuchu powstania w kwietniu 1943 r. Od je-
sieni 1942 r. getto sta³o siê ju¿ praktycznie niedostêpne dla urzêdników skar-
bowych. Poniewa¿ jednak dziêki znajomoœci jêzyka niemieckiego przesuniêto
mnie wtedy do Urzêdu Skarbowego dla Niemców, kontroluj¹cego dzia³alnoœæ
instytucji i firm niemieckich (ul. Królewska 3), mia³em wiêc równie¿ mo¿noœæ
dokonywania czynnoœci s³u¿bowych w firmach niemieckich znajduj¹cych siê
na terenie getta. A¿ do koñca jego istnienia ja jeden mia³em w Urzêdzie prze-
pustkê do getta, sta³em siê wiêc jedynym kontrolerem podatkowym firm nie-
mieckich w getcie, bo pracuj¹cy tam 4 Volksdeutsche nie znali jêzyka niemiec-
kiego. Ten szczególny charakter mojej pracy pozwoli³ mi na pe³ne zaznajomie-
nie siê z powszednim dniem getta, jego ¿yciem ekonomicznym przez ca³y
czas jego istnienia oraz da³ mi mo¿noœæ poznania tragedii ¯ydów i ogromu
zbrodni hitlerowskich. Pozwoli³o to mi równie¿ na pracê przy powstaniu i roz-
woju ¿ydowskiego ruchu oporu (¯ZW – ¯ydowski Zwi¹zek Wojskowy) i da³o
mo¿noœæ uczestniczenia w niesieniu pomocy gettu. Mój udzia³ w pomocy ¯y-
dom, obok akcentów osobistych (pomoc przyjacio³om), wyp³ywa³ z mojej
przynaleznoœci konspiracyjnej do wojskowej organizacji OW-KBAK.
Fragment: Tadeusz Bednarczyk
ŻYCIE CODZIENNE
WARSZAWSKIEGO
GETTA
|
Zablokowano
Cześć Wojtek...
