Zespół obozowy Jasenovac składał się z pięciu zakładów karnych utworzonych od sierpnia 1941 r. do późnej zimy 1942 r. przez władze tzw. Niepodległego Państwa Chorwackiego. Gdy Niemcy i ich sojusznicy z Osi najechali i rozczłonkowali Jugosławię w kwietniu 1941 r., Niemcy i Włosi poparli proklamację tak zwanego Niepodległego Państwa Chorwackiego przez fanatycznie nacjonalistyczną, faszystowską, separatystyczną i terrorystyczną organizację Ustasa 10 kwietnia 1941 r. Po przejęciu władzy władze Ustasy utworzyły w Chorwacji w latach 1941–1945 liczne obozy koncentracyjne. Obozy te służyły do izolowania i mordowania Żydów, Serbów, Romów i innych mniejszości niekatolickich, a także chorwackich przeciwników politycznych i religijnych reżimu . Największym z tych ośrodków był kompleks Jasenovac, ciąg pięciu obozów na brzegu rzeki Sawy, około 60 m Iles na południe od Zagrzebia. Obecnie szacuje się, że w latach 1941-1945 reżim Ustasy zamordował w Jasenovacu od 56 000 do 97 000 osób.
Pod koniec sierpnia 1941 roku władze chorwackie utworzyły pierwsze dwa obozy kompleksu Jasenovac – Krapje i Brocica. Te dwa obozy zamknięto cztery miesiące później. Pozostałe trzy obozy w kompleksie to: Ciglana, utworzony w listopadzie 1941 r. i rozwiązany w kwietniu 1945 r.; Kozara, utworzona w lutym 1942 r. i rozwiązana w kwietniu 1945 r.; oraz Stara Gradiska, którą władze chorwackie utworzyły latem 1941 r. jako niezależny ośrodek przetrzymywania więźniów politycznych, a następnie zimą 1942 r. przekształcono je w obóz koncentracyjny dla kobiet. Chorwacka policja polityczna i milicja Ustasa, paramilitarna organizacja Ustasy ruchu, strzegli obozów. Warunki w obozach w Jasenovacu były okropne. Więźniowie otrzymywali minimalną żywność. Schronienia i urządzenia sanitarne były całkowicie niewystarczające. Co gorsza, strażnicy okrutnie torturowali, terroryzowali i mordowali więźniów według własnego uznania.
Pomiędzy jego utworzeniem w 1941 r. a ewakuacją w kwietniu 1945 r. władze chorwackie zamordowały w Jasenovacu tysiące ludzi. Wśród ofiar było: od 45 000 do 52 000 serbskich mieszkańców tzw. Niezależnego Państwa Chorwackiego; od 8 000 do 20 000 Żydów; od 8 000 do 15 000 Romów; oraz od 5 000 do 12 000 etnicznych Chorwatów i muzułmanów, którzy byli politycznymi i religijnymi przeciwnikami reżimu. Władze chorwackie zamordowały od 330 000 do 390 000 etnicznych Serbów mieszkańców Chorwacji i Bośni w okresie rządów Ustasy; ponad 30 000 chorwackich Żydów zginęło w Chorwacji lub w Auschwitz-Birkenau. W latach 1941–1943 władze chorwackie deportowały do Jasenovaca Żydów z całego tzw. Niepodległego Państwa, a wielu z nich rozstrzelali w pobliskich miejscach kaźni w Graniku i Gradinie. Władze kompleksu obozowego oszczędzały Żydów posiadających specjalne umiejętności lub wykształcenie, takich jak lekarze, elektrycy, stolarze i krawcy. W dwóch akcjach deportacyjnych, latem 1942 r. i marca 1943 r., władze chorwackie zezwoliły Niemcom na przeniesienie większości ocalałych chorwackich Żydów (w sumie około 7 000), w tym większości żyjących jeszcze w Jasenovacu, do Auschwitz-Birkenau w Niemczech. okupowana Polska. Gdy pod koniec kwietnia 1945 r. partyzancki ruch oporu pod dowództwem komunistycznego przywódcy Josipa Tito zbliżył się do Jasenovaca, kilkuset więźniów powstało przeciwko strażnikom obozowym. Wielu więźniów zginęło; kilku udało się uciec. Strażnicy zamordowali większość ocalałych więźniów, a następnie pod koniec kwietnia rozwiązali trzy ostatnie obozy w Jasenovacu. Partyzanci zajęli Jasenovac na początku maja 1945 r. Ustalenie liczby ofiar w Jugosławii, Chorwacji i Jasenovacu jest wysoce problematyczne ze względu na zniszczenie wielu istotnych dokumentów, długoterminową niedostępność dla niezależnych badaczy tych dokumentów, które przetrwały, oraz programy ideologiczne powojennej partyzanckiej nauki i dziennikarstwa, na które wpływały i pozostają napięcia etniczne, uprzedzenia religijne i konflikty ideologiczne. Podane tutaj szacunki opierają się na pracy kilku historyków, którzy korzystali z zapisów spisowych, a także wszelkiej dokumentacji dostępnej w archiwach niemieckich, chorwackich i innych w byłej Jugosławii i gdzie indziej. W miarę udostępniania większej liczby dokumentów i przeprowadzania większej liczby badań nad zapisami reżimu ustasy historycy i demografowie mogą być w stanie określić dokładniejsze liczby, niż są obecnie dostępne.
https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/article/jasenovac.
Zablokowano
