|
|
UNIWERSYTET ŁÓDZKI
WYDZIAŁ STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH
I POLITOLOGICZNYCH
Natalia Zajączkowska
INDYJSCY MUZUŁMANIE A POLITYKA
TOŻSAMOŚCIOWA W PÓŁNOCNYCH INDIACH W
LATACH 2017-2022
rozprawa doktorska
przygotowana pod kierunkiem
prof. dr. hab. Marka Dziekana
Promotor pomocniczy
dr Krzysztof Iwanek
Łódź, 2023
Wstęp
Islam przybył do Azji Południowej najpierw jako religia, dopiero później stał się
nośnikiem siły politycznej. Podbój prowincji Sindh przez Umajjadów pod dowództwem
Muḥammada Ibn al-Qāsima w latach 711-715 23 poskutkował kolejnymi podbojami, w tym
najazdem Indii przez Maḥmūda z Ghazni (999-1026) niosącym za sobą masowe konwersje na
islam 24 , rozkwit państwa Ghurydów 25 , ustanowienie Sułtanatu Delhijskiego 26 , a następnie
Imperium Wielkich Mogołów w roku 1526. To ostatnie w zależności od regionu trwało nawet
332 lata 27 aż do czasu zdominowania subkontynentu indyjskiego przez Brytyjczyków.
Islam jest drugą po hinduizmie najczęściej praktykowaną religią w Indiach. Precyzyjne
dane dotyczące liczebności muzułmanów w Indiach nie są znane, liczby wahają się od 10 do
15 proc. Zgodnie ze spisem ludności z 2011 roku muzułmanie stanowili 14,2 proc.
społeczeństwa Indii 28 . Szacunki z 2021 roku mówią o 209 milionach wyznawców islamu w
społeczeństwie indyjskim 29 . W 2023 roku rząd Indii oszacował populację muzułmanów na
około 197 milionów 30 . Jest to aktualnie trzeci kraj (po Indonezji i Pakistanie) o najliczniejszej
grupie wyznawców islamu na świecie, a także kraj z największą grupą muzułmanów
stanowiących mniejszość 31 . Wedle szacunków z 2015 roku w 2050 r. Indie będą domem dla
311 milionów muzułmanów (11 proc. globalnej populacji), co uczyni je krajem o największej
populacji muzułmanów na świecie 32 . Mniejszość muzułmańska na terenach Indii jest w
znacznej mierze rozproszona. Stanowią oni większość na Lakszadiwach (95 proc.) oraz w
stanie Dżammu i Kaszmir, gdzie stanowią ponad 67 proc. ludności 33 . Jednak największa liczba
muzułmanów zamieszkuje najludniejszy stan Indii Uttar Pradeś. Mniejszość muzułmańska
liczy tam około 31 mln, co stanowi około 18,7 proc. wszystkich mieszkańców stanu.
Temat stosunków hindusko-muzułmańskich jest stale obecny w dyskursie politycznym
we współczesnych Indiach. Stanowi oręż gry politycznej wykorzystywany przez polityków
reprezentujących zantagonizowane społeczności. Nieprzychylny muzułmanom obóz
powołujący się na ideologię hindutwy (hindutva) często podnosi, iż niekontrolowana stopa
wzrostu ludności muzułmańskiej w Indiach jest w istocie celowym zabiegiem stanowiącym
potężne zagrożenie dla Indii i ich oryginalnie hinduskiego charakteru. Z kolei frakcje
promuzułmańskie sięgają po argument swej licznej populacji, aby zwiększyć morale
społeczności postrzeganej za słabszą, często dyskryminowaną zarówno ekonomicznie,
społecznie, jak i politycznie.
Według Katarzyny Osuchowskiej w dzisiejszych Indiach istnieje spór pomiędzy
hinduskimi nacjonalistami a zwolennikami synkretycznej wizji indyjskiej cywilizacji
dotyczący roli muzułmanów jako równoprawnych współtwórców tej cywilizacji 34 . Ideolodzy
hindutwy dezawuują zasady obecne w indyjskiej konstytucji, sugerując, iż oficjalna laickość
państwa to negowanie wielowiekowego dorobku hinduistycznego, na którego zrębach powinno
być zbudowane współczesne państwo. Powołują się na argument, że to hinduiści stanowią
większość indyjskiego społeczeństwa 35 . Poza pytaniem o historyczne uzasadnienie obecności
muzułmanów w Indiach, istnieje także problem związany z ich własną tożsamością i poczuciem
odrębności od hinduistów. W rezultacie tego sporu islam jest często postrzegany przez
środowiska prawicowe jako „element obcy” 36 w republice Indii.
Przed Podziałem Indii 37 Mohandas K. Gandhi opisywał napięcia w relacjach hindusko-
muzułmańskich jako „problem problemów” 38 . Ich podsycanie należy przypisać również
brytyjskim kolonizatorom, którzy w konflikcie pomiędzy tymi grupami upatrywali szansy na
osłabienie ruchu narodowego i usprawiedliwienie swej obecności w Indiach. Brytyjskiej
polityce kolonialnej niezmiennie towarzyszyła zasada divide et impera (dziel i rządź) 39 .
Również ruch hinduskiego nacjonalizmu posiada wieloletnie doświadczenie w
prowadzeniu komunalistycznej polityki opartej na podziałach. Retoryka jej działaczy służy
kreowaniu podziałów pomiędzy hinduistami i muzułmanami 40 za pomocą narzędzi takich jak
dezinformacja, propaganda medialna, mowa nienawiści w debacie publicznej, a także poprzez
otwieranie starych ran religijnych 41 i rozwój hinduskich organizacji paramilitarnych 42 . Ma to
na celu przedstawienie społeczności muzułmańskiej jako obcych o złych intencjach, których
celem jest zdominowanie kraju. W prawicowej narracji indyjskiej muzułmanie występują w
roli piątej kolumny, obcych, których należy podporządkować hinduskiej większości.
Muzułmanom regularnie przypisuje się wrogie intencje i zdradę interesów narodowych.
Historyczny spór między muzułmanami a hinduistami został zatem politycznie wykorzystany
przez obóz skrajnej prawicy, reprezentowanej przez partię Bharatiya Janata (BJP) (Bhāratīya
Janata; pol. Indyjska Partia Ludowa) oraz organizację Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS)
(Rāṣṭrīya Svayaṃsevak Saṅgh; pol. Narodowe Stowarzyszenie Ochotników). Odkąd BJP i
premier Narendra Modi zwyciężyli w wyborach w 2014 roku, w Indiach nastąpił widoczny
zwrot w kierunku majorytaryzmu. Zarówno politycy BJP, jak i sympatyzujący z nimi hinduscy
nacjonaliści zaczęli coraz śmielej głosić hasła o prymacie hinduskiej większości względem
mniejszości religijnych, szczególnie mniejszości muzułmańskiej zamieszkującej Indie.
Przekonać się o tym można studiując artykuły prasowe, programy telewizyjne, obrazki
satyryczne, memy czy komiksy w indyjskim obiegu medialnym głównego nurtu 43 .
Powyższe przejawy polityki antymniejszościowej są elementem indyjskiej polityki
tożsamościowej, której paradygmat ulegał stopniowej przemianie w kierunku majorytaryzmu i
uprzywilejowaniu większości hinduistycznej w latach 2017-2022. Istotnymi jej elementami są
wzrost retoryki antymuzułmańskiej oraz stygmatyzacja islamu w dyskursie publicznym.
Znaczącą rolę w kształtowaniu dyskusji na temat polityki tożsamościowej odegrały
media społecznościowe. Zapewniły one przestrzeń dla głosów z różnych społeczności do
wyrażania swoich opinii, dzielenia się doświadczeniami i angażowania się w debaty związane
z religią, kulturą i polityką, jednocześnie przyczyniając się do rozpowszechniania
dezinformacji i teorii spiskowych, które głoszą, że muzułmanie stanowią zagrożenie dla
społeczności hinduistycznej, hinduskich kobiet oraz oryginalnego charakteru Indii. Fałszywe
narracje na temat muzułmanów, często przedstawiające ich jako zagrożenie dla hinduskiej
większości przejawiające się pod postacią rozlicznych teorii spiskowych, zaostrzyły istniejący
od dekad konflikt hindusko-muzułmański.
|
Zablokowano
