|
|
Oby w tych sejfach nie mieli toksycznych derywatów, Andrzeju >;)
Instrument pochodny, derywat (ang. derivative) – rodzaj instrumentu finansowego, niebędącego papierem wartościowym, którego wartość uzależniona jest od instrumentu bazowego, np. kursów akcji, rentowności obligacji, wysokości stopy procentowej, wartości indeksu giełdowego, a także tak nietypowych wskaźników, jak liczba dni słonecznych, wielkość opadu śniegu czy deszczu – derywatów pogodowych.
Charakterystyka
Instrumenty pochodne dzieli się na dwie grupy[1]:
instrumenty symetryczne, np. kontrakty terminowe (futures, forward), różne rodzaje transakcji zamiany (tzw. swapów),
instrumenty niesymetryczne, np. opcje.
Otwarcie pozycji w instrumencie symetrycznym, czyli zakupienie instrumentu przez jedną stronę transakcji i jego sprzedaż przez drugą stronę, rodzi dla obu stron obowiązek zawarcia umówionej transakcji, której przedmiotem jest instrument bazowy, na warunkach i w terminie wynikających z parametrów instrumentu pochodnego. Na przykład w wyniku zawarcia umowy FX-forward na parze EUR/USD, jedna strona transakcji musi zakupić ustaloną liczbę dolarów za euro w ustalonym dniu po ustalonym kursie, a druga strona musi tę samą ilość dolarów w tymże dniu po tymże ustalonym kursie sprzedać. Występuje wtedy symetria zobowiązań obu stron.
Otwarcie pozycji w instrumencie niesymetrycznym dla jednej ze stron transakcji rodzi obowiązek, a dla drugiej daje prawo do zawarcia ustalonej transakcji, której przedmiotem jest instrument bazowy, na warunkach i w terminie wynikających z parametrów instrumentu pochodnego. Przykładowo w wyniku zawarcia umowy opcji europejskiej na kurs EUR/USD, nabywca opcji zyskuje prawo do zakupu ustalonej liczby dolarów za euro w ustalonym dniu, po ustalonym kursie (nabywca może z tego prawa skorzystać lub nie), zaś wystawca opcji ma obowiązek sprzedaży tej samej ilość dolarów w tymże dniu, po tymże ustalonym kursie. Występuje wtedy asymetria sytuacji stron transakcji – nabywca ma prawo, wystawca ma obowiązek[2].
Rynek instrumentów pochodnych powstał w odpowiedzi na potrzeby uczestników rynków finansowych zabezpieczenia się przed ryzykiem. Obok transakcji zabezpieczających (ang. hedging) zawierane są również transakcje o charakterze spekulacyjnym, mające na celu uzyskanie zysków w zamian za przyjęcie na siebie ryzyka. Dzięki zjawisku dźwigni finansowej wykorzystanie instrumentów pochodnych pozwala osiągnąć duży zysk, przy znacznie mniejszym zaangażowaniu środków własnych, niż w przypadku klasycznych instrumentów finansowych.
Tworzeniem nowych instrumentów finansowych i strategii zawierania transakcji z ich zastosowaniem zajmuje się dziedzina finansów nazywana inżynierią finansową.
Transakcje pochodne mogą być zawierane albo na zorganizowanych platformach obrotu (np. giełdach), albo w postaci umów zawieranych bezpośrednio między dwoma podmiotami (ang. over-the-counter, OTC). Niektóre instrumenty pochodne funkcjonują praktycznie tylko na rynkach pozagiełdowych (np. forwardy).
Przykłady instrumentów pochodnych
Do najpopularniejszych instrumentów pochodnych należą:
opcje
opcja amerykańska
opcja europejska
opcja egzotyczna:
opcja azjatycka
opcja barierowa
kontrakty terminowe
futures
forward (w tym m.in. kontrakty Forward Rate Agreement (FRA))
swapy
swap walutowy (ang. currency swaps)
IRS (ang. interest rate swap)
CIRS (ang. currency interest rate swap)
swap towarowy (ang. commodity swap)
CMS (ang. constant maturity swap)
swap inflacji (ang. inflation swap)
swap akcyjny (ang. equity swaps)
kredytowe instrumenty pochodne
CDS (ang. credit default swap)
opcje na stopy procentowe
IR Caps / Floors (ang. interest rate caps / floors) opcje na LIBOR/EUROBOR
Inflation Caps / Floors (ang. inflation caps / floors) opcje na zrealizowana inflacje
CMS Caps / Floors (ang. CMS caps / floors) opcje na rate swapu
opcja swapowa (ang. Swaptions)
warranty
Wielkość rynku instrumentów pochodnych
Zgodnie z szacunkami Banku Rozliczeń Międzynarodowych w Bazylei, wartość nominalna instrumentów pochodnych zawartych na rynkach OTC osiągnęła w 2013 r. poziom 700–800 bilionów dolarów[3], co jest wartością znacznie większą niż roczne PKB całego świata. Dzienne obroty na rynkach pochodnych stóp procentowych na świecie osiągnęły ok. 2 biliony dolarów.
Kierunek zmian regulacyjnych
Brak przejrzystości rynku instrumentów pochodnych OTC, wynikający głównie z jego zdecentralizowanego charakteru, skutkował niewłaściwą oceną ekspozycji na ryzyko kontrahentów i przyczynił się do pogłębienia zaburzeń na rynkach finansowych w latach 2008–2009.
Jednym z postanowień szczytu G20 w Pittsburghu we wrześniu 2009 r. było wprowadzenie obowiązku przekazywania szczegółowych danych o transakcjach instrumentami pochodnymi OTC do repozytoriów transakcji. Dostęp do tych danych ma zapewnić odpowiednim instytucjom (tj. organy nadzoru i banki centralne) możliwość monitorowania ekspozycji poszczególnych uczestników rynku tych instrumentów, powiązania między nimi i możliwość analizy koncentracji ryzyka.
W Unii Europejskiej wspomniane postanowienie, rozszerzone o raportowanie transakcji instrumentami pochodnymi zawieranymi na rynku regulowanym, jest wprowadzane poprzez uchwalone w 2012 r. rozporządzenie EMIR.
Przypisy
Sławiński 2006 ↓, s. 64.
XBinOp.com: Charakterystyka opcji. xbinop.com/pl/. [dostęp 2017-07-03].
Triennial Central Bank Survey of foreign exchange and derivatives market activity in 2013. bis.org, 2013-12-08. [dostęp 2014-07-20]. (ang.).
Bibliografia
Janusz Kudła: Instrumenty finansowe i ich zastosowania. Warszawa: Wydawnictwo Key Text, 2009. ISBN 978-83-87251-56-7.
John C. Hull: Options, Futures and Other Derivatives. Prentice Hall. ISBN 978-0132777421.
Andrzej Sławiński: Rynki finansowe. Warszawa: PWE, 2006. ISBN 83-208-1634-3.
|
Zablokowano
