|
|
Czytam w PDF a jak wkleję to tak rozbija słowa >;)) Warto się trochę hmm gimnastykować intelektualnie >;))
Fakt, że miliony ludzi mają te same wady, nie czyni tych wad cno tami; fakt, że
podzie lają tyle błęd nych prze ko nań, nie czyni tych prze ko nań praw dami; a fakt,
że ludzie dzielą pewną formę pato lo gii umy sło wej z milio nami innych ludzi, nie
czyni ich zdro wymi.
E RICH F ROMM , Zdrowe spo łe czeń stwo
1
le się dzieje w spo łe czeń stwie, które ma nie spo ty kaną wcze śniej
obse sję na punk cie zdro wia.
Zafik so wa li śmy się na zdro wiu i dobrym samo po czu ciu. Branże
warte wiele miliar dów dola rów czer pią zyski z nie ustan nego anga żo wa nia
ludzi – men tal nego i emo cjo nal nego, by nie wspo mnieć o finan so wym –
w nie usta jącą pogoń za zdrow szym odży wia niem się, młod szym
wyglą dem, dłuż szym życiem, lep szym samo po czu ciem czy choćby
ogra ni cze niem dole gli wo ści. Na okład kach maga zy nów, w wia do mo ściach
tele wi zyj nych, rekla mach i w codzien nym potoku inter ne to wych tre ści,
które roz prze strze niają się lotem bły ska wicy, spo ty kamy się z rze ko mymi
„prze ło mami zdro wot nymi”, pro mu ją cymi tę czy inną metodę dba nia
o sie bie. Robimy, co w naszej mocy, by spro stać wyzwa niom: bie rzemy
suple menty, cho dzimy na zaję cia jogi, co rusz prze sta wiamy się na inną
dietę, robimy sobie bada nia gene tyczne, pla nu jemy metody zapo bie ga nia
nowo two rom albo demen cji i szu kamy porad medycz nych lub
alter na tyw nych tera pii doty czą cych przy pa dło ści ciała, umy słu i duszy.
Mimo to nasze zbio rowe zdro wie się pogar sza.
Dla czego tak się dzieje? Jak sobie wytłu ma czyć, że we współ cze snym
świe cie, w apo geum geniu szu i zaawan so wa nia medy cyny, coraz czę ściej
zapa damy na prze wle kłe cho roby fizyczne i pogłę bia się pro blem cho rób
psy chicz nych oraz uza leż nień? Co wię cej, skoro już to zauwa żamy,
dla czego nie czu jemy się tym bar dziej zanie po ko jeni? I jak mamy zna leźć
spo sób na zapo bie ga nie wielu nęka ją cym nas dole gli wo ściom i ich
lecze nie, pomi ja jąc nawet tak dotkliwe kata strofy jak pan de mia COVID-
19?
Jako leka rza z ponad trzy dzie sto let nim sta żem i róż no rod nym
doświad cze niem – od przyj mo wa nia poro dów do pro wa dze nia oddziału
opieki palia tyw nej – zawsze ude rzały mnie zależ no ści mię dzy czło wie kiem
a spo łecz nymi i emo cjo nal nymi kon tek stami, w któ rych toczy się nasze
życie i roz wija zdro wie lub cho roba. Ta cie ka wość czy raczej fascy na cja
skło niła mnie z cza sem do uważ nego zapo zna nia się z naj now szymi
zdo by czami nauki, które bez błęd nie kre ślą takie powią za nia. W moich
poprzed nich książ kach oma wia łem nie które z tych zależ no ści,
prze ja wia jące się w okre ślo nych przy pa dło ściach, takich jak zespół
nad po bu dli wo ści psy cho ru cho wej z defi cy tem uwagi (ADHD), nowo twory
i wszel kiego rodzaju cho roby auto im mu no lo giczne oraz uza leż nie nia.
Pisa łem też o roz woju czło wieka w dzie ciń stwie, naj bar dziej for ma tyw nym
okre sie naszego życia
q1 .
W tej książce, Mit nor mal no ści, zają łem się zagad nie niem znacz nie
obszer niej szym. Dosze dłem do wnio sku, że za epi de mią prze wle kłych
dole gli wo ści psy chicz nych i fizycz nych, jaką nazna czona jest
współ cze sność, stoi wada naszej kul tury, która przy czy nia się do wysypu
doku cza ją cych nam cho rób oraz – a nawet przede wszyst kim – cechuje się
ide olo gicz nymi mar twymi punk tami, unie moż li wia ją cymi nam dokładną
ocenę naszej trud nej sytu acji i podej mo wa nie dzia łań na rzecz jej poprawy.
Te mar twe punkty – powszechne w całej kul tu rze, lecz w kata stro fal nym
stop niu tra piące mój zawód – spra wiają, że nie jeste śmy świa domi
zależ no ści, które wiążą zdro wie z życiem spo łeczno-emo cjo nal nym.
Ujmę to ina czej: prze wle kła cho roba – psy chiczna lub fizyczna – jest
w dużej mie rze pochodną lub cechą tego, jak się rze czy mają, a nie usterką;
sta nowi kon se kwen cję naszego życia, a nie tajem ni cze wyna tu rze nie.
Nawią za nie do tok sycz nej kul tury w pod ty tule tej książki może się
koja rzyć z zanie czysz cze niem śro do wi ska, tak powszech nym od zara nia ery
prze my sło wej i tak nie przy ja znym dla ludz kiego zdro wia. Rze czy wi ście nie
brak w naszym oto cze niu praw dzi wych, fizycz nych tru cizn, od czą stek
azbe stu po coraz wyż sze stę że nie dwu tlenku węgla. „Tok sycz ność” można
też jed nak rozu mieć w bar dziej współ cze snym zna cze niu zaczerp nię tym
z psy cho lo gii popu lar nej, pole ga ją cym na sze rze niu się nega tyw no ści,
nie uf no ści, wro go ści i pola ry za cji, nie wąt pli wie cechu ją cych obecną
sytu ację socjo po li tyczną. Oba te zna cze nia możemy bez sprzecz nie włą czyć
do tych roz wa żań, ja jed nak uży łem ter minu „tok syczna kul tura”
w odnie sie niu do cze goś więk szego i głę biej zako rze nio nego: całego
kon tek stu struk tur spo łecz nych, sys te mów prze ko nań, zało żeń i war to ści,
który nas ota cza i siłą rze czy prze nika każdy aspekt naszego życia.
Wpływ jako ści życia spo łecz nego na zdro wie nie jest nowym
odkry ciem, lecz uświa do mie nie go sobie ni gdy nie było pil niej sze.
Postrze gam go jako naj do nio ślej szy pro blem zdro wotny naszych cza sów,
napę dzany skut kami pogłę bia ją cych się nie rów no ści, stresu i widma
kata strofy kli ma tycz nej, by wymie nić tylko kilka naj waż niej szych
czyn ni ków. Nasza kon cep cja dobro stanu musi zmie nić swój wymiar
z indy wi du al nego na glo balny w każ dym zna cze niu tego słowa. Jest to
szcze gól nie istotne w epoce zglo ba li zo wa nego kapi ta li zmu, który – jak
mówi histo ryk kul tury Mor ris Ber man – stał się „total nym śro do wi skiem
komer cyj nym, ota cza ją cym cały świat men talny”
q2 . Bio rąc pod uwagę
pod kre ślaną w tej książce jed ność umy słu i ciała, dodam, że sta nowi on
rów nież totalne śro do wi sko fizjo lo giczne.
Twier dzę, że nasza kul tura spo łeczna i eko no miczna z samej swej natury
wytwa rza chro niczne stre sory, mające bar dzo poważny, nega tywny wpływ
na zdro wie, który na prze strzeni kil ku dzie się ciu ostat nich lat nie ustan nie się
nasi lał.
Przy to czę przy datną ana lo gię. W kon tek ście labo ra to ryj nym kul tura jest
pre pa ra tem bio che micz nym opra co wa nym tak, by sprzy jał roz wo jowi tego
czy innego orga ni zmu. Przy zało że niu, że wpro wa dzo nym do niej
drob no ustro jom nic nie dolega i są w dobrej kon dy cji gene tycz nej,
pra wi dłowo utrzy my wana kul tura powinna wspie rać ich pomyślny, zdrowy
wzrost i namna ża nie się. Jeśli wśród mikro or ga ni zmów
w bez pre ce den so wym tem pie zaczną ple nić się pato lo gie lub mikroby nie
będą się pra wi dłowo roz wi jać, to zna czy, że albo kul tura została ska żona,
albo od samego początku była źle dobrana. Bez względu na powód
możemy słusz nie nazwać ją kul turą tok syczną – nie od po wied nią dla
stwo rzeń, któ rym miała sprzy jać, lub co gor sza, groźną dla ich prze trwa nia.
Tak samo jest ze spo łecz no ściami ludz kimi. Jak powie dział pre zen ter
radiowy, akty wi sta i pisarz Thom Hart mann: „Kul tura może być zdrowa lub
tok syczna, opie kuń cza lub zabój cza”
q3 .
Z per spek tywy dobro stanu nasza obecna kul tura postrze gana przez
pry zmat eks pe ry mentu labo ra to ryj nego jest demon stra cją nie po wo dzeń
o coraz bar dziej glo bal nym wymia rze. Pomimo ist nie nia spek ta ku lar nych
środ ków eko no micz nych, tech no lo gicz nych i medycz nych obar cza
nie zli czone rze sze ludzi cho ro bami zro dzo nymi ze stresu, igno ran cji,
nie rów no ści, degra da cji śro do wi ska, zmian kli ma tycz nych, ubó stwa oraz
izo la cji spo łecz nej. Pozwala milio nom na przed wcze sną śmierć z powodu
cho rób, któ rym umiemy zapo bie gać, lub nie do stat ków, jakie mogli by śmy
wyeli mi no wać z nad dat kiem.
W Sta nach Zjed no czo nych, naj bo gat szym kraju w dzie jach i sercu
zglo ba li zo wa nego sys temu gospo dar czego, 60 pro cent doro słych cierpi na
jedną z cho rób prze wle kłych, takich jak nad ci śnie nie lub cukrzyca, a ponad
40 pro cent ma dwa takie scho rze nia lub wię cej
q4 . Pra wie 70 pro cent
Ame ry ka nów przyj muje co naj mniej jeden lek na receptę; ponad połowa
bie rze dwa
q5 . Jeśli w moim kraju, Kana dzie, utrzyma się dotych cza sowa
ten den cja, w ciągu kilku lat nawet połowa wszyst kich uro dzo nych w erze
wyżu demo gra ficz nego będzie cier pieć na nad ci śnie nie
q6 . U kobiet
nie współ mier nie wzro sła czę sto tli wość wystę po wa nia cho rób
auto im mu no lo gicz nych mają cych poważne kon se kwen cje, takich jak
stward nie nie roz siane (SM)
q7 . Wśród osób mło dych zdają się też rosnąć
sta ty styki zapa dal no ści na nowo twory nie zwią zane z pale niem tyto niu.
Wskaź niki oty ło ści i wiele zwią za nych z nią zagro żeń dla zdro wia rosną
w wielu kra jach, w tym Kana dzie, Austra lii, a zwłasz cza w Sta nach
Zjed no czo nych, gdzie kry te ria oty ło ści speł nia ponad 30 pro cent doro słych.
W tej nie we so łej sta ty styce Mek syk prze ści gnął ostat nio swego pół noc nego
sąsiada, wsku tek czego co godzinę stwier dza się cukrzycę u trzy dzie stu
ośmiu Mek sykanów. Za sprawą glo ba li za cji Azja nie pozo staje w tyle.
„Chiny weszły w erę oty ło ści – poin for mo wał pekiń ski badacz zdro wia
dzieci Ji Chen gye. – Postę puje w szo ku ją cym tem pie”
q8 .
W całym zachod nim świe cie wśród mło dych, doro słych i senio rów
stwier dza się coraz wię cej zabu rzeń zdro wia psy chicz nego. W Kana dzie
naj szyb ciej rosną sta ty styki depre sji i sta nów lęko wych, a w 2019 roku
ponad 50 milio nów Ame ry ka nów – czyli wię cej niż 20 pro cent doro słej
popu la cji – doświad czyło epi zodu cho roby psy chicz nej
q9 . Z kolei
w Euro pie, według auto rów nie daw nego mię dzy na ro do wego bada nia,
zabu rze nia psy chiczne stały się „naj więk szym wyzwa niem zdro wot nym
XXI wieku”
q10 . Miliony ame ry kań skich dzieci i mło dzieży przyj mują
środki pobu dza jące, anty de pre syjne, a nawet prze ciw p sy cho tyczne, któ rych
dłu go trwały wpływ na roz wi ja jący się mózg nie został jesz cze dogłęb nie
zba dany: trwa ryzy kowny eks pe ry ment spo łeczny w obsza rze che micz nej
kon troli mózgów i zacho wań mło dych ludzi. Mro żący krew w żyłach
nagłó wek, jaki uka zał się w 2019 roku w inter ne to wym ser wi sie
infor ma cyj nym Scien ce Alert, mówi sam za sie bie: „Liczba prób
samo bój czych wśród ame ry kań skich dzieci rośnie w zawrot nym tem pie
i nikt nie wie dla czego”
q11 . W rów nie czar nych bar wach rysuje się sytu acja
w Wiel kiej Bry ta nii, gdzie nie dawno „Guar dian” doniósł, że:
„W bry tyj skich uni wer sy te tach gwał tow nie rośnie liczba przy pad ków
lęków, zała mań psy chicz nych i depre sji wśród stu den tów”
q12 . W miarę
postę pów glo ba li za cji warunki panu jące dotych czas w kra jach
„roz wi nię tych” stop niowo prze ni kają do innych rejo nów świata. Na
przy kład ADHD zyskuje wagę „coraz więk szego pro blemu zdro wia
publicz nego” w Chi nach
q13 .
Kata strofa kli ma tyczna, któ rej skutki już odczu wamy, stwo rzyła
zupeł nie nowe źró dło nie bez pie czeństw dla zdro wia; stała się – jeśli to
w ogóle moż liwe – jesz cze groź niej szą wer sją nukle ar nego mie cza
Damo klesa, wiszą cego nad ludz ko ścią od cza sów Hiro szimy. „Nie po kój
doty czący zmian kli ma tycz nych prze kłada się wśród mło dych ludzi na
prze świad cze nie, że nie mają przy szło ści, a ludz kość jest ska zana na
zagładę” – donie śli auto rzy prze pro wa dzo nego w 2021 roku bada nia postaw
świa to po glą do wych, w któ rym wzięło udział ponad dzie sięć tysięcy osób
z czter dzie stu dwóch kra jów. W połą cze niu z poczu ciem zdrady
i pozo sta wie nia ich wła snemu losowi przez rządy i doro słych taka apa tia
i despe ra cja „są chro nicz nymi stre so rami, które będą miały zna czące,
dłu go fa lowe i nara sta jące nega tywne kon se kwen cje dla zdro wia
psy chicz nego dzieci i mło dzieży”
q14 . Jeśli wyobra zimy sobie ludz kość
w postaci kolo nii orga ni zmów z labo ra to ryj nej ana lo gii, te i inne wskaź niki
jed no znacz nie potwier dzą nam tok sycz ność kul tury. Co gor sza, można
mówić o swo istej akli ma ty za cji – czy raczej akul turyzacji – do wielu
tra pią cych nas pro ble mów. Stały się one, z braku lep szego słowa, nor malne.
W prak tyce medycz nej słowo „nor mal ność” odnosi się mię dzy innymi
do stanu, do jakiego dążymy my, leka rze, wyzna cza jąc gra nicę mię dzy
zdro wiem a cho robą. Celem sto so wa nia kura cji i leków jest osią gnię cie
„nor mal nych pozio mów” i „nor mal nego funk cjo no wa nia”. Suk ces lub
nie po wo dze nie oce niamy rów nież na pod sta wie „norm sta ty stycz nych”;
zapew niamy zanie po ko jo nych pacjen tów, że ten czy inny objaw lub sku tek
uboczny jest zupeł nie nor malny i „nale żało się go spo dzie wać”. Wszystko
to są kon kretne i uza sad nione zasto so wa nia tego ter minu, które umoż li wiają
nam reali styczną ocenę sytu acji, pozwa la jącą na odpo wied nie
ukie run ko wa nie wysił ków.
To nie w tym sen sie tytuł tej książki odnosi się do nor mal no ści, lecz
w zna cze niu bar dziej pod stęp nym, które nie tylko nie pomaga nam
w dąże niu do zdrow szej przy szło ści, lecz wręcz tor pe duje takie sta ra nia.
Jeste śmy nie zrów nani pod wzglę dem przy wy ka nia do róż nych rze czy, co
ma swoje dobre i złe strony, zwłasz cza gdy zmiany są stop niowe.
Nowo modny cza sow nik „nor ma li zo wać” odnosi się do pro cesu, dzięki
któ remu coś, co wcze śniej odbie gało od normy, staje się na tyle nor malne,
że nie zwra camy na to uwagi. Na pozio mie spo łecz nym zatem nor mal ność
czę sto ozna cza „nie ma tu nic do oglą da nia”; wszyst kie sys temy pra cują tak
jak powinny i nie ma sensu roz trzą sać tematu.
Prawda widziana moimi oczami jest zupeł nie inna.
Nie ży jący już David Foster Wal lace, mistrz słowa, pisarz i ese ista,
roz po czął kie dyś prze mó wie nie pod czas uro czy sto ści ukoń cze nia stu diów
zabawną przy po wie ścią, która dobrze ilu struje pro blemy z nor mal no ścią.
Histo ria opo wiada o dwóch rybach, które spo ty kają star szego
przed sta wi ciela swego gatunku, ten zaś wita je wesoło: „Cześć, jak tam
woda?”. Dwie młode ryby płyną przez chwilę w mil cze niu, po czym jedna
patrzy na drugą i mówi: „A co to takiego ta woda?”. Spo strze że nie, do
któ rego prze my śle nia Wal lace chciał zachę cić słu cha czy, pole gało na tym,
że „naj bar dziej oczy wi ste, wszech obecne i ważne realia są czę sto tymi,
które naj trud niej dostrzec i omó wić”. Przy znał, że w pierw szej chwili może
to brzmieć banal nie, lecz „w codzien nych oko pach doro słej egzy sten cji
banały mogą decy do wać o życiu lub śmierci”.
Trudno o lep sze uję cie tezy tej książki. Rze czy wi ście bowiem życie
i śmierć poszcze gól nych ist nień ludz kich – jakość egzy sten cji, a w wielu
przy pad kach czas jej trwa nia – są ści śle zwią zane z tymi aspek tami
współ cze snego spo łe czeń stwa, które „naj trud niej dostrzec i omó wić”;
zja wi skami, które podob nie jak woda dla ryb są zbyt roz le głe i zbyt bli skie,
aby uzmy sło wić sobie ich zna cze nie. Innymi słowy, te aspekty codzien nego
życia, które zdają się nam teraz nor malne, w isto cie naj gło śniej doma gają
się wni kli wej ana lizy. To moje zasad ni cze stwier dze nie. Idąc jego tro pem,
moim głów nym zamia rem jest przed sta wie nie nowego spo sobu widze nia
i oma wia nia tych zja wisk, pozwa la ją cego na prze nie sie nie ich z tła na
pierw szy plan, aby śmy mogli jak naj szyb ciej zna leźć jakże potrzebne
roz wią za nia.
Posta ram się poka zać, że wiele z tego, co w naszym spo łe czeń stwie
ucho dzi za nor malne, nie jest ani natu ralne, ani zdrowe, a speł nie nie
kry te riów nor mal no ści owego spo łe czeń stwa pod wie loma wzglę dami
ozna cza dosto so wa nie się do wyma gań głę boko nie nor mal nych
w kon tek ście naszych natu ral nych potrzeb – jest więc nie zdrowe
i krzyw dzące na pozio mie fizjo lo gicz nym, men tal nym, a nawet ducho wym.
Gdy by śmy zaczęli postrze gać fakt ist nie nia wielu cho rób nie
w cha rak te rze okrut nego zrzą dze nia losu lub wred nej zagadki, lecz raczej
spo dzie wa nej, a zatem nor mal nej kon se kwen cji nie nor mal nych,
nie na tu ral nych oko licz no ści, mia łoby to prze ło mowe impli ka cje dla
naszego podej ścia do wszyst kiego, co ma zwią zek ze zdro wiem. Chore
ciała i umy sły nie byłyby już trak to wane jako prze jawy indy wi du al nych
pato lo gii, lecz żywe sygnały ostrze gaw cze każące nam przyj rzeć się temu,
w któ rym miej scu nasze spo łe czeń stwo się wyna tu rzyło i które
z domi nu ją cych pew ni ków i zało żeń doty czą cych zdro wia są w isto cie
fik cją. Widziane wyraź nie, mogłyby one udzie lić nam też wska zó wek, co
należy zro bić z myślą o zawró ce niu z obra nego kursu i budo wie
zdrow szego świata.
Naj więk szą prze szkodą w two rze niu owego zdro wego świata, więk szą
niż nie do statki tech no lo gii, nie wy star cza jące fun du sze czy brak nowych
odkryć, jest wypa czona idea nor mal no ści w naszej kul tu rze, która
powstrzy muje nas nawet przed tymi dzia ła niami, które powinny wyni kać
z już zdo by tej wie dzy. Jej tamu jący wpływ jest szcze gól nie dotkliwy
w dzie dzi nie, w któ rej jasność widze nia jest potrzebna naj bar dziej:
medy cy nie.
Obecny para dyg mat medyczny, ze względu na rze komo naukowy
cha rak ter, który pod pew nymi wzglę dami bar dziej przy po mina ide olo gię
niż wie dzę empi ryczną, jest obar czony podwój nym błę dem. Spro wa dza on
zło żone zja wi ska do czy stej bio lo gii i oddziela umysł od ciała, zaj mu jąc się
pra wie wyłącz nie jed nym albo dru gim, z pomi nię ciem ich zasad ni czej
jed no ści. Wada ta nie unie waż nia bez dy sku syj nie nie zwy kłych osią gnięć
medy cyny ani nie kala dobrych inten cji wielu prak ty ku ją cych ją osób, lecz
poważ nie ogra ni cza moż li wo ści czy nie nia dobra przez naukę medyczną.
Jeden z naj pow szech niej szych i kata stro fal nych błę dów, na jakie
nara żony jest nasz sys tem opieki zdro wot nej, sta nowi igno ran cja –
w rozu mie niu nie wie dzy albo czyn nego igno ro wa nia tego, co nauce udało
się już usta lić. Przy kła dem są coraz licz niej sze dowody na to, że żywych
ludzi nie można podzie lić na odrębne narządy i układy, a nawet na
„umy sły” i „ciała”. Ogól nie rzecz bio rąc, świat medyczny nie chciał lub nie
potra fił przy swoić tych dowo dów i odpo wied nio sko ry go wać metod
postę po wa nia. Nowa nauka – w tym wiele kon cep cji wcale już nie tak
świe żych – nie wywarła jesz cze zna czą cego wpływu na tok kształ ce nia
w aka de miach medycz nych, ska zu jąc przy szłych pra cow ni ków służby
zdro wia, choćby tych o naj lep szych inten cjach, na błą dze nie po omacku.
Wielu z nich musi docho dzić do wnio sków samo dziel nie.
Dla mnie pro ces łącze nia ele men tów ukła danki roz po czął się
kil ka dzie siąt lat temu, gdy kie ru jąc się intu icją, wysze dłem poza
stan dar dowy reper tuar suchego lekar skiego kwe stio na riu sza doty czą cego
obja wów i histo rii medycz nej, by zapy tać pacjen tów o szer szy kon tekst
cho roby: ich egzy sten cję. Jestem głę boko wdzięczny za to, czego
nauczy łem się od tych męż czyzn i kobiet na pod sta wie ich życia
i umie ra nia; ich cier pie nia i powrotu do zdro wia, a także z przy ta cza nych
przez nich histo rii. Sedno tych doświad czeń, w pełni zgodne z tym, co
poka zuje nauka, jest nastę pu jące: zdro wie i cho roba nie są przy pad ko wymi
sta nami okre ślo nego ciała lub jego czę ści. Sta no wią w isto cie wyraz całego
życia, któ rego z kolei nie spo sób pojąć w izo la cji, pozo staje ono bowiem
pod wpły wem splotu oko licz no ści, rela cji, zda rzeń i doświad czeń – lub
ujmu jąc to jesz cze traf niej, jest ich skut kiem.
Mamy rzecz jasna powody do cie sze nia się ze zdu mie wa ją cych
postę pów medy cyny, jakie doko nały się w ciągu dwóch ostat nich stu leci,
oraz z nie stru dzo nego hartu ducha i geniu szu inte lek tu al nego tych, któ rych
prace dopro wa dziły do gigan tycz nego roz woju w wielu dzie dzi nach
ludz kiego zdro wia. Przy to czę tylko jeden przy kład: zapa dal ność na polio –
strasz liwą cho robę, która jesz cze dwa czy trzy poko le nia wcze śniej
uśmier cała lub oka le czała nie zli czone dzieci – według ame ry kań skich
Cen trów Kon troli i Zapo bie ga nia Cho ro bom od 1988 roku spa dła o ponad
99 pro cent; więk szość dzi siej szych dzieci praw do po dob nie ni gdy o tej
cho ro bie nie sły szała
q15 . Podob nie jest w przy padku nieco bliż szego
naszym cza som pro blemu HIV, który sto sun kowo szybko z wyroku śmierci
stał się moż liwą do opa no wa nia cho robą prze wle kłą – przy naj mniej dla
tych, któ rzy mają dostęp do odpo wied nich rodza jów tera pii. A choć
pan de mia COVID-19 miała tra giczne skutki, bły ska wiczny roz wój
szcze pio nek można zali czyć do trium fów współ cze snej nauki i medy cyny.
Pro blem z takimi dobrymi wie ściami – a są to naprawdę zna ko mite
infor ma cje – polega na tym, iż pod sy cają one krze piące prze ko na nie
o doko ny wa niu postę pów ku zdrow szym stan dar dom życia i skła niają do
zwod ni czej bier no ści. Rze czy wi sty obraz jest zupeł nie inny. Daleko nam do
bycia o krok od roz wią za nia sto ją cych przed nami współ cze snych
pro ble mów zdro wot nych, a za więk szo ścią z nich led wie udaje się nam
nadą żyć. Czę sto naj lep sze, co umiemy zro bić, spro wa dza się do
zła go dze nia obja wów – chi rur gicz nie, far ma ko lo gicz nie bądź na oby dwa
spo soby. Bez względu na to, jak mile widziane są prze łomy w medy cy nie
i jak owocne oka zują się bada nia, sed nem pro blemu nie jest defi cyt wie dzy,
tech no lo gii czy metod, lecz ogra ni czone, prze sta rzałe podej ście, które nie
wyja śnia obser wo wa nych zja wisk. Obra łem sobie za cel przed sta wie nie
świe żego spoj rze nia, które moim zda niem nie sie ze sobą ogromne
moż li wo ści two rze nia zdrow szego para dyg matu: nowej wizji nor mal no ści,
która pie lę gnuje to, co w nas naj lep sze.
Wątek tej książki podąża za zazę bia ją cymi się kwe stiami przy czyn,
powią zań i kon se kwen cji, które rzu tują na nasze zdro wie lub jego brak.
Roz pocznę od wnę trza na pozio mie bio lo gii czło wieka, a następ nie –
bada jąc bli skie zależ no ści, w ramach któ rych roz wi jają się nasze ciała,
mózgi i cha rak tery – przejdę do kwe stii zewnętrz nych, ku naj bar dziej
glo bal nym wymia rom zbio ro wej egzy sten cji, a mia no wi cie aspek tom
socjo eko no micz nym i poli tycz nym. Po dro dze pokażę, jak zdro wie fizyczne
i psy chiczne jest mister nie powią zane z naszymi odczu ciami lub
prze ko na niami na temat sie bie i świata i jak życie zaspo kaja nie zby walne
ludz kie potrzeby bądź tego nie robi. Ponie waż trauma we współ cze snym
życiu sta nowi pod sta wową war stwę doświad czeń, w dużej mie rze
igno ro waną lub błęd nie rozu mianą, zacznę od jej robo czej defi ni cji, która
stwo rzy grunt pod dal sze roz wa ża nia.
Na każ dym eta pie tych roz wa żań moim zada niem będzie zaj rze nie za
kulisy powszech nej wie dzy i prze ka zy wa nych mądro ści, z uwzględ nie niem
tego, co mówi nauka i uważna obser wa cja, w celu oba le nia mitów, które
pod trzy mują obecne sta tus quo. Podob nie jak w moich poprzed nich
książ kach, nauka i jej impli ka cje dla zdro wia zostaną przy bli żone poprzez
wzięte z życia histo rie i stu dia przy pad ków osób, które wspa nia ło myśl nie
podzie liły się ze mną swo imi prze ży ciami w zdro wiu i cho ro bie. Są wśród
nich rela cje zale d wie tro chę zaska ku jące, jak i naprawdę nie wia ry godne;
roz dzie ra jące serce i inspi ru jące.
Tak, inspi ru jące. Z tych trud nych opo wie ści wyła nia się bowiem
pokrze pia jący wnio sek. Gdy trzeźwo spoj rzymy na to, co my jako kul tura
uzna li śmy za nor malne na temat zdro wia oraz cho roby, i zdamy sobie
sprawę, że nie taka powinna być kolej rze czy i nie jeste śmy na nią ska zani,
możemy dostrzec moż li wość powrotu do tego, co od początku prze wi działa
dla nas natura. Pro ces wspo mnia nego w pod ty tule zdro wie nia –
w rozu mie niu ponow nego sta wa nia się cało ścią – może się roz po cząć
dopiero wów czas, gdy posta no wimy jasno ujrzeć, jak się sprawy mają.
Stwier dze nie to nie sta nowi obiet nicy cudow nego wyle cze nia, a po pro stu
nawią zuje do ist nie ją cych w każ dym z nas, trud nych jesz cze do
wyobra że nia moż li wo ści dąże nia do dobro stanu; moż li wo ści ujaw nia ją cych
się dopiero wtedy, gdy sku tecz nie sta wimy czoła mitom
2 o nor mal no ści, do
któ rych bier nie przy wy kli śmy. Jeśli jest to prawdą dla czło wieka jako
jed nostki, musi być też praw dziwe dla ludz ko ści jako gatunku.
Zdro wie nie nie jest pew ni kiem, ale realną moż li wo ścią. Nie będzie
prze sadą stwier dze nie, że w tym momen cie dzie jów jest też czymś
koniecz nym. Wszystko, co przez lata widzia łem i czego się nauczy łem, daje
mi pew ność, że mamy w sobie jego moc.
|
Zablokowano
Czytasz w ogóle to co wklejasz? Wojtek?
