|
|
Nie zapominajmy że stali za Prusami i byli 4 rozbiorcą Polski a potem robili co mogli żebyśmy nie odzyskali Niepodległości, to nasi "przyjaciele" >;))
Dr hab. Piotr Szlanta: W XIX wieku Niemcy byli postrzegani jako naród poetów, filozofów, myślicieli, artystów. Dopiero pod koniec tego stulecia w wyniku sprusaczenia i zjednoczenia poprzez „krew i żelazo” ten wizerunek narodu niemieckiego zaczął ewoluować. Duży wpływ na tę zmianę miała agresywna polityka wilhelmińskich Niemiec.
Sprusaczenie Niemiec wyraża się również w liczbach. Na Prusy w nowym państwie przypadało 64 proc. terytorium i 60 proc. ludności. Stolica Królestwa Prus była zarazem stolicą Cesarstwa. Przez większą część historii II Rzeszy obowiązywała praktyka łączenia stanowisk premier Prus i kanclerza Niemiec. Z dwudziestu jeden korpusów armii osiemnaście wystawiały Prusy. Królestwo Prus bezsprzecznie dominowała w teoretycznie federacyjnym państwie niemieckim. Wzorce kultury koszarowej przesiąkały do życia społecznego.
Oczywiście nie wszyscy się z tym zgadzali. Socjaldemokratyczna Partia Niemiec, mimo obowiązywania ustaw wyjątkowych w latach 1871-1890 rosła w siłę i krytykowała pruski dryl. Kontrowersje wzbudzała również sama dominacja Prus w Niemczech i jej konsekwencje. Zjednoczenie Niemiec oznaczało likwidację kilku państw niemieckich, takich jak Królestwo Hanoweru, które stanęło po stronie Austrii w trakcie tak zwanej wojny siedmiotygodniowej w 1866 r. W parlamencie istniała Partia Niemiecko-Hanowerska, postulująca odtworzenie Królestwa Hanoweru w ramach Rzeszy. Oczywiście Prusy nie mogły zgodzić się na podważanie swojej integralności terytorialnej. Również anektowane księstwa Szlezwiku i Holsztynu nie miały odrębności w ramach Rzeszy. W obronie federalizmu i zagwarantowanych konstytucją praw Bawarii występowała powstała w 1869 r. Bawarska Partia Patriotów.
PAP: Często wymiennie stosuje się dwa określenia: zabór pruski i zabór niemiecki. Można więc paradoksalnie zapytać, w którym zaborze Polakom żyło się gorzej?
Dr hab. Piotr Szlanta: To rozróżnienie jest o tyle nieprawidłowe, że również w okresie istnienia Cesarstwa Niemieckiego ziemie polskie były częścią Prus. Prusacy często podkreślali, że kwestia polska jest wewnętrzną sprawą ich królestwa i Reichstag nie ma w tej sprawie wiele do powiedzenia. Ustawy wymierzone w polskość, takie jak ustawa wywłaszczeniowa, były przyjmowane przez pruski Landtag. Polacy bronili więc swoich interesów zarówno w Reichstagu, jak i Landtagu. Z polskiego punktu widzenia zjednoczenie Niemiec nie zmieniło zbyt wiele. Polacy wciąż pozostawali poddanymi króla pruskiego. Prawdą jest natomiast, że po 1871 r. następowało stopniowe ograniczanie praw narodowych Polaków, m.in. w sferze szkolnictwa, a władze w Berlinie postawiły na germanizację – w tym kolonizację - wschodnich kresów państwa pruskiego.
W XIX wieku Niemcy byli postrzegani jako naród poetów, filozofów, myślicieli, artystów. Dopiero pod koniec tego stulecia w wyniku sprusaczenia i zjednoczenia poprzez „krew i żelazo” ten wizerunek narodu niemieckiego zaczął ewoluować. Duży wpływ na tę zmianę miała agresywna polityka wilhelmińskich Niemiec.
PAP: Republika Weimarska to kolejny etap zlewania się pruskości z niemieckością?
Dr hab. Piotr Szlanta: Po klęsce wojennej, gdy toczyła się dyskusja na temat kształtu ustrojowego nowego państwa, postanowiono jednak zachować federacyjny charakter Niemiec. Jednym z powodów była obawa przed wzmacnianiem lokalnych separatyzmów, które mogliby wykorzystać sąsiedzi, tacy jak Polska czy Francja. Prusy wciąż stanowiły około 3/5 terytorium Republiki, jednak w przeciwieństwie do panującej w niej sytuacji cieszyły się stabilną sytuacją polityczną. Rządziła w nich szeroka koalicja partii weimarskich – od katolickiej Centrum, przez Niemiecką Partię Demokratyczną, aż po SPD. Na czele rządu pruskiego z krótkimi przerwami od 1920 do 1933 r. stał socjaldemokrata Otto Braun. Był pochodzącym z Królewca synem dróżnika, ale władzę dzierżył bardzo zdecydowanie i dążył do uchronienia Prus przed nadmiernym rozbiciem politycznym i radykalizmem tak prawicowym, jak i lewicowym. Przez przeciwników był nazywany „czerwonym carem”, ale rządzone przez niego Prusy pozostawały oazą demokracji i stabilności. Po puczu Kappa-Lüttwitza w 1920 r. dokonał czystek w podległych sobie urzędach siłowych, usuwając nielojalnych wobec republiki funkcjonariuszy.
Okazało się jednak, że demokratów w Prusach nie ma zbyt wielu. Wciąż depozytariuszem pruskich wartości, w tym monarchizmu, byli junkrzy. Już przed 1933 r. przedstawiciele junkierskich rodów współpracowali z narodowymi socjalistami i działali w NSDAP. Aż do końca istnienia republiki pozostawali oni przeciwnikami państwa nazywanego przez nich „republiką kowali i siodlarzy” ze względu na zajmowanie w niej eksponowanych stanowisk przez ludzi o tak skromnym pochodzeniu jak Braun.
Rozmowę zaczęliśmy od pytania o moment rozpoczęcia demontażu Prus. Dla Wilhelma I był to moment powołania do życia II Rzeszy. W 1932 r. uczyniony został kolejny krok. Latem tego roku, gdy kanclerzem cieszącym się poparciem prezydenta Hindenburga, ale nie parlamentu, był Franz von Papen, wprowadzono w Prusach zarząd komisaryczny. Wkrótce potem wcześniej NSDAP stała się największą partą w parlamencie pruskim. W ramach wdrażanej polityki Gleichschaltung w 1933 r. ostatnim premierem Prus został Hermann Goering.
PAP: Hitler jako człowiek z nizin i socjalista nie do końca ufał pruskiemu arystokratyzmowi?
Dr hab. Piotr Szlanta: Zgoda. Z jednej strony zdawał sobie sprawę, że z perspektywy junkrów jest parweniuszem i w dodatku Austriakiem. Niemieckie obywatelstwo formalnie otrzymał on dopiero w 1932 r., kandydując w wyborach prezydenckich. Nie będąc Prusakiem nie ufał junkrom, ale NSDAP na przykład na Mazurach uzyskiwała wysokie poparcie ponieważ zapowiadała rewolucję społeczną.
Z drugiej strony Hitler był wielkim admiratorem Wielkiego Elektora, Fryderyka Wilhelma I, Fryderyka II Wielkiego oraz - z pewnymi zastrzeżeniami - Bismarcka. Siebie przedstawiał jako kolejny element w dziejach pruskiej potęgi. Próbował więc znaleźć swoje miejsce w pruskim micie i zdyskontować go politycznie. Był to jeden z argumentów za likwidacją Prus przez aliantów w 1947 r., którzy poniekąd padli ofiarą propagandowych zabiegów Hitlera. Sam Churchill stwierdził w 1943 r., że „Prusy są korzeniem wszelkiego zła”. Późniejszy premier Clement Attlee uważał, że „likwidacja junkierstwa jako klasy zniszczy pruskiego wirusa”. F.D. Roosevelt w przemówieniu do Kongresu w 1943 r. stwierdził, że „gdy Hitler i naziści odejdą, pruska klika militarna musi odejść razem z nimi. Banda podżegaczy wojennych i militarystów musi zostać wykorzeniona z Niemiec, jeśli mamy mieć jakąkolwiek prawdziwą gwarancję przyszłego pokoju”.
Teza o ciągłości dziejów Brandenburgii, Prus i Tysiącletniej Rzeszy przekonała aliantów, co wpłynęło na ich decyzję o likwidacji Prus. Zabiegi m.in. Brauna o restytucję państwa pruskiego nie przyniosły żadnych rezultatów.
Rozmawiał Michał Szukała (PAP)
|
Zablokowano
