Zaburzenie transowe i opętaniowe (ang. Trance and Possession Disorder) – zaburzenie psychiczne, w którym występuje czasowa utrata poczucia osobowej tożsamości i pełnej świadomości otoczenia. Jeśli chodzi o stany transowe, do zaburzenia włącza się jedynie te, które pojawiają się poza religijno-kulturowymi akceptowalnymi powszechnie obrzędami oraz występują wbrew woli i chęci[1].
W zaburzeniu tym tożsamość w sposób przejściowy sprawia wrażenie zastąpionej lub jest zastąpiona zewnętrzną w stosunku do chorego tożsamością postrzeganą jako duchową, energetyczną, demoniczną, boską czy innej osoby. W rozwiniętych technologicznie i przemysłowo kulturach zachodu stany te nie są uznawane za normalne. Cechy Jest to stan nietożsamości indywiduum z samym sobą, stan (całkowitego lub częściowego, czasowego lub trwałego) zastąpienia własnej osobowości przez inną osobowość (lub inne osobowości) - w konsekwencji symptomami opętania są, np. przemawianie obcymi głosami, mówienie obcymi językami, wykonywanie mimowolnych ruchów, czynności, wykazywanie siły, szybkości ruchów nieadekwatnych do budowy ciała, itp. W wyniku opętania pojawiają się mimowolne reakcje w postaci zaburzeń koncentracji uwagi, nieadekwatności działań w stosunku do rzeczywistości, wrażenie odbierane przez chorego zmieniania się w danej chwili wyglądu innych osób, itp. Opętanie może występować jako zjawisko nagłe spontaniczne, może się też pojawiać jako wywołane sztucznie; w tym ostatnim wypadku może zachodzić na zasadzie mimowolnej indukcji; jako zjawisko niekontrolowane, niechciane, traktowane jest jako zaburzenie, które należy leczyć, jeśli występuje w formie nieakceptowalnej kulturowo. Przypisy International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems 10th Revision Version for 2007 |
Opętanie, czyli zaburzenia transowe w praktyce ZRM
Autorzy: st. rat. med. Dominik Chmiel , st. rat. med. Marek Mirzejewski Data publikacji: 09.02.2021 r. Numer wydania: 6/2020 Warto wiedzieć opętanie Fot. iStock Opętanie nie jest fikcją literacką, zmyśloną historią czy mitem − istnieje naprawdę, w psychiatrii zostało skatalogowane jako zaburzenie psychiczne pod ICD-10: F.44.3, jako zaburzenie transowe i opętanie (ang. trance and possession disorder). Może nie wygląda ono dokładnie tak samo, jak przedstawiają nam to produkcje hollywoodzkie, lecz wiele z zawartych w nich obrazów możemy zobaczyć również w rzeczywistości, choć stosunkowo rzadko, w praktyce ratownika medycznego pogotowia. Słowa kluczowe zdrowie psychiczne, zaburzenia psychiczne, zaburzenie transowe i opętanie, schizofrenia, zespół ratownictwa medycznego Od zarania dziejów osoby z zaburzeniami psychicznymi czy neurologicznymi były podejrzewane o kontakt z demonami i często kończyły fatalnie, skazywane przez sąd kościelny na śmierć. Religia i psychiatria do dziś łączą się na kanwie wielu zagadnień z pogranicza zdrowia i wiary. I pomimo że mają ze sobą wiele wspólnego, to znaczenie tej pierwszej często jest niedoceniane w procesie terapeutycznym i zdrowienia. Zdarzają się jednak przypadki petentów kierowanych przez księdza do psychiatry lub psychologa, ale również, choć w praktyce znacznie rzadsze, skierowania pacjenta przez psychiatrę lub psychologa do kapłana egzorcysty. Taka interdyscyplinarna współpraca może przynieść wiele pozytywnych efektów i w rzeczywistości, jak donoszą badania naukowe, ma sens. Współcześnie badania wskazują, że 57% osób wierzy w diabła, a 51% dopuszcza możliwość opętania przez niego. Kategorycznie nie wierzy w diabła 15%, a nie dopuszcza możliwości opętania 20% osób. Wątpiących jest 28% w obu przypadkach. Pod względem wiary w szatana i możliwości opętania nie ma istotnych różnic pomiędzy kobietami i mężczyznami (kobiety żywią jedynie nieco silniejsze przekonanie). Okazuje się, że nie ma też dużych różnic ze względu na przynależność religijną. Duże różnice pojawiają się ze względu na rasę. Najbardziej przekonane o istnieniu i działaniu złych duchów są osoby czarnoskóre (72% wierzy w istnienie diabła, a 67% w możliwość opętania). W tym aspekcie przeważa opinia, że opętania występują raczej okazjonalnie lub wręcz rzadko), a 50% osób badanych wierzy w ich skuteczność. Opętanie jako swoisty rodzaj zaburzeń psychicznych W 1992 roku opętanie uznane zostało przez World Health Organization (WHO) jako zaburzenie transowe i opętanie (ang. trance and possesion disorder). Rozpoznanie jest tu uzależnione od bardzo istotnego towarzyszącego kontekstu kulturowego. W chorobie tej charakterystyczne jest czasowe utracenie poczucia własnej tożsamości oraz świadomości otoczenia. Dziś wiemy, że patomechanizm polega na zmniejszonej asymetrii czynności półkul mózgu (synchronizacja półkul zwiększa ryzyko występowania transu i opętania). Charakterystyka transu wg ICD-10 zakłada chwilową zmianę stanu świadomości, przejawiającą się utratą poczucia własnej tożsamości, ograniczeniem ruchów, pozycji i wypowiedzi do powtarzania niewielkiego ich repertuaru. Osoba jest przeświadczona, że została owładnięta przez ducha, moc, bóstwo lub inną osobę. Opętanie różnicuje nagłe wystąpienie oraz ostro odgraniczony początek i koniec epizodu. Odmienny jest też czas trwania epizodu, który w przypadku opętania trwa od kilku minut do kilku godzin (objawy psychotyczne wraz z objawami wytwórczymi trwają zwykle kilka dni lub dłużej). Symptomatologia W praktyce klinicznej jednostki dominują obsesyjne myśli intruzywne, które są przez chorego odbierane jako niedobrowolne i egodystoniczne (niezgodne z jego ego). Osoba opętana często skarży się na występowanie obcych myśli (w formie nakazów, oskarżeń i dyskusji), przerażających wyobrażeń i doznań. Często pojawiają się nieakceptowalne impulsy, a w konsekwencji niechciane, destrukcyjne zachowania, które sam pacjent interpretuje jako „nie swoje” i niezależne od jego woli. W zaburzeniu transowym tożsamość pacjenta sprawia wrażenie zastąpionej inną, zewnętrzną, postrzeganą jako duchową, energetyczną, demoniczną aurę. Zdarzenie cechuje dramatyczny, niemal teatralny przebieg. W konsekwencji tego występują: przemawianie obcymi głosami, wykazywanie „nadludzkiej” siły czy nienaturalnej szybkości wykonywanych ruchów. Opętanie wywołuje zazwyczaj szereg gwałtownych reakcji fizjologicznych i zachowań takich jak: znaczne obniżenie tonu głosu, miotanie się, drgawki, prężenia, swoiste zesztywnienie mięśni, zaburzenia zachowania, skrajna zmiana preferencji i zachowań życiowych, pojawienie się alternatywnej osobowości, amnezja, znaczna agresja, myśli natrętne, halucynacje wzrokowe i słuchowe. Charakterystyczny jest jednak przede wszystkim wstręt chorego do dewocjonaliów i wszelkiej świętości (np. wody święconej, krzyża, hostii). Diagnostyka różnicowa opętania Opętanie w praktyce należy różnicować z psychozą (zarówno w przebiegu schizofrenii, jak i chorób afektywnych) oraz osobowością mnogą. Jeden z typów padaczki – padaczka skroniowa (ang. temporal lobe epilepsy) – wiąże się w swojej istocie z podwyższoną religijnością (hiperreligijność), doświadczeniami mistycznymi, ale też ponapadowymi psychozami (ang. postictal psychosis) i w niektórych przypadkach może również sprawiać wrażenie F.44.3. Rozpoznanie różnicowe obejmuje również reakcje odstawienne, zaburzenia w następstwie pewnych procedur medycznych oraz stosowanie leków takich jak: antycholinergiczne, przeciwnadciśnieniowe, przeciwgruźlicze, przeciwparkinsonowskie, cymetydyna, disulfiram. Zawsze należy wykluczyć symulację, zaburzenie pozorowane, somatotroficzne, paranoidalne osobowości oraz szereg innych (parkinsonizm, choroba Huntingtona, niedobór witaminy B12, kwasu foliowego, tiaminy, niacyny, choroba Alzheimera, Picka, schorzenia nadnerczy, tarczycy i przytarczyc, choroby naczyń mózgowych, nowotwory czy zaburzenia metaboliczne, np.: hipoglikemia, porfiria, mocznica, hiperkalcemia, encefalopatia wątrobowa). Zawsze w podobnych przypadkach należy koniecznie wykluczyć hipo- i hiperglikemię oraz zatrucie środkami psychoaktywnymi! Diagnostyka różnicowa obejmuje również trans bez opętania (innej, obcej tożsamości), inne zaburzenia dysocjacyjne, zespół Gillesa de la Tourette’a z wystąpieniem ruchów mimowolnych i obscenicznych wypowiedzi. Ważną korelacją związaną z paranojami jest zależność, w której wyższy poziom inteligencji (IQ) wpływa na bardziej rozbudowany system urojeń. NAR_6_20_warto_wiedziec_OPETANIE_CZYLI_ZABURZENIE_TRANSOWE_TAB_1 Tab. 1. Diagnostyka różnicowa opętania; źródło: opracowanie własne Postępowanie ratownicze w przypadku pacjenta opętanego Wezwanie do „opętania” często budzi uśmiech na twarzy ratowników. Medycy często podchodzą to tego zagadnienia z lekceważeniem, ale należy pamiętać, że profesjonalizm zawodowy nakazuje nam podejście do każdego tego typu przypadku ze względną powagą i szacunkiem zarówno do pacjenta, jego rodziny, jak i całego środowiska. W opętaniu często mamy do czynienia z pacjentem agresywnym słownie i fizycznie. Istnieje duże zagrożenie wystąpienia wielu urazów, w tym niebezpiecznych urazów głowy, kręgosłupa i kończyn. Postępowanie ratownicze w przypadku opętania i transu polega głównie na pomocy pacjentowi, o ile jest to możliwe, w odnalezieniu się w miejscu, czasie i okolicznościach zdarzenia oraz na zabezpieczeniu go przed wystąpieniem możliwych urazów. Często konieczne jest zastosowanie przytrzymania lub wręcz przymusu bezpośredniego oraz podania leków uspokajających i przeciwdrgawkowych, np. neuroleptyki, takie jak diazepam w dawce 10-20 mg, najlepiej dożylnie lub domięśniowo. Warto również wzmocnić jego działanie haloperydolem w postaci 10 mg podanym dożylnie lub domięśniowo. Istotną rzeczą jest zastosowanie wsparcia psychicznego dla osoby chorej, jak również jej rodziny, z poszanowaniem ich wyznania oraz symboli religijnych i rytuałów. Poznanie treści myśli i przekonań pacjenta, spokojne zadawanie pytań, unikanie sądów, wczucie się w położenie i przeżycia chorego oraz pełne zrozumienie sytuacji chorego pozwala nam zbudować tak zwany kontakt terapeutyczny. Im mniej postawy konfrontacyjnej i osądzającej w trakcie badania, tym lepsza relacja i tym większe szanse na uzyskanie dokładnych danych z wywiadu. Kluczowe znaczenie ma zaangażowanie pacjenta. Urojenia zwykle są mocno ugruntowane, a pacjent nie ma wglądu w ich chorobliwą naturę. Należy pamiętać, żeby unikać wdawania się w spory na temat urojeniowych sądów – ich krytyka lub negowanie mogą wywołać niezadowolenie i złość, wzmagać lęk i podniecenie psychoruchowe pacjenta. Zebranie dokładnego wywiadu od chorego i rodziny pomoże ustalić rozpoznanie choroby zasadniczej i współistniejących zaburzeń, poziom funkcjonowania i stopień niesprawności. Przy czym celowe wydaje się przeprowadzenie pełnego badania somatycznego, wykonanie badań, w tym również toksykologicznego w kierunku zatrucia środkami psychoaktywnymi. Egzorcyzmy, czyli modlitwy o uwolnienie od złego ducha… Religie pierwotne, w tym również najlepiej nam znany w Europie chrześcijanizm, w zależności od stosowanych praktyk wypracowały obrzędy odprawiane przez kapłanów, które mają na celu uwolnienie petenta od wpływu złego ducha i od bardzo nieprzyjemnych dolegliwości. Niektóre zespoły terapeutyczne (Grisaru, Budowski i Wizum) wykazują, że odwołanie się do tych elementów bywa często skuteczniejsze w praktyce niż samo leczenie farmakologiczne. Odprawiane egzorcyzmy pełnią bardzo istotną funkcję w trakcie terapii, gdyż polegają na dostarczeniu choremu kulturowo ustawionych kategorii, które określają zarówno subiektywne przeżycia opętanego, jak i towarzyszący mu obserwowany z zewnątrz sposób zachowania. Wzory te służą do realizacji celów terapeutycznych, zarówno psychologicznych, jak i socjologicznych. Efektywność egzorcyzmów jest ściśle związana z zachowaniem jedności komunikacji pomiędzy petentem i egzorcystą na poziomie głęboko przeżywanego przez obu transu. Piśmiennictwo http://yougov.co.uk/news/2013/09/27/18-brits-believe-possession-devil-and-half-america/. Petit. J.: Psychiatria ratunkowa. Urban & Partner, 2004. Jaracz. J.: Psychiatria w praktyce ratownika medycznego. PZWL, 2018. Dębiec J.: Opętanie – próba psychopatologicznego ujęcia problemu. Wydawnictwo UJ, 2000. Yalom I.: Religia i psychiatria. Paradygmat, 2009. Radoń S.: Opętanie i egzorcyzm w świetle badań antropologicznych i neurologicznych. „Studia Religiologica. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, 2014, 105-123. McNamara P.: Spirit Possession and Exorcism: History, Psychology, and Neurobiology, Santa Barbara, Denver, Oxford 2011. Bouhlel S.: Assessing Beliefs and Attitudes of Relatives of Patients with Schizophrenia: A Study in a Tunisian Sample. „L’Encéphale”, 2013, 39 (3), 165-173. Tajima-Pozo K.: Practicing Exorcism in Schizophrenia. „BMJ Case Reports”, 2011. |
Free forum by Nabble | Edit this page |