|
|
Filozofii Schopenhauera, którą charakteryzuje fenomenalistyczna teoria poznania (fenomenalizm), irracjonalistyczno-woluntarystyczna metafizyka (irracjonalizm, woluntaryzm), programowy ahistoryzm i skrajnie pesymistyczny pogląd na świat, nie można zaliczyć do żadnego z wielkich prądów myślowych dominujących w filozofii niemieckiej 1. połowa XIX w. Kształtowała się ona w opozycji zarówno do heglizmu, jak i romantyzmu, jakkolwiek podejmowała węzłową dla tych kierunków filozoficznych problematykę antropologiczną (zagadnienia wolności i odpowiedzialności moralnej jednostki, zła moralnego, rozbieżności między rzeczywistością a ideałem moralnym); dawała jej jednak swoiste rozwiązanie, wyrastające z pesymistycznej oceny (pesymizm) istniejącej rzeczywistości i jej perspektyw. Ocena ta prowadziła Schopenhauera do dwojakiej postawy wobec świata: do uznania go za jedyny możliwy, a zarazem do potępienia go ze względu na nieusuwalne zło moralne w nim zawarte. Konsekwencją tej postawy było przekonanie Schopenhauera, że jedyna wartość życia ludzkiego polega na uświadomieniu sobie, iż nie posiada ono pozytywnej wartości moralnej i na rezygnacji z „woli życia”. Wśród koncepcji filozoficznej, które wywarły wpływ na kształtowanie się filozofii Schopenhauera, on sam wymieniał: kantowski transcendentalny idealizm, platońską teorię idei oraz buddyzm. Przyjmując za punkt wyjścia kantowskie rozróżnienie sfery fenomenów i noumenów oraz traktując „regułę dostatecznej podstawy” jako jedyną aprioryczną zasadę poznania, Schopenhauer wyróżniał zjawiskową stronę świata, bezwzględnie zdeterminowaną i dostępną racjonalnemu poznaniu, oraz istotę świata — bezwzględnie wolną i uchwytną jedynie intuicyjnie. Istotą świata, według Schopenhauera, jest wola — irracjonalna, absolutnie wolna, leżąca poza czasem i przestrzenią, pierwotna siła odznaczająca się popędem do działania. Ta metafizycznie pojęta wola podlega, zdaniem Schopenhauera, zasadzie indywidualizacji i obiektywizuje się w świecie zjawisk; w postaci zobiektywizowanej traci swój charakter „dążenia bez celu” i zmierza do swej afirmacji jako wola jednostkowa, co jest możliwe tylko przez pogwałcenie woli wszelkich innych jednostek. W ten sposób wola, według Schopenhauera, staje się źródłem zła i cierpienia, jako immanentnych właściwości świata, które najwyższy stopień nasilenia osiągają w człowieku. Jedyną drogę do uniknięcia zła moralnego i cierpienia Schopenhauera widział w maksymalnym wyobcowaniu się ze społeczeństwa i w rezygnacji z wszelkiego działania; jednostka może — jego zdaniem — przezwyciężyć zło moralne przez zajęcie postawy bezstronnego obserwatora zdarzeń, kontemplację estetyczną, kierowanie się etyką współczucia i zdławienie w sobie (w duchu buddyjskiej nirwany) „pędu do działania”, ale okupuje ten krok „umartwieniem własnej woli”. W ten sposób w mędrcach, artystach, świętych metafizyczna „wola świata” przezwycięża samą siebie.
Wpływ na innych twórców
Niepopularna początkowo filozofia Schopenhauera wzbudziła większe zainteresowanie po klęsce Wiosny Ludów, oddziałując na szerokie kręgi ówczesnej inteligencji niemieckiej. Przyczynił się do odnowienia zainteresowania filozofia Wschodu. Wśród samodzielnych twórców i myślicieli wywarła ona wpływ zwłaszcza na R. Wagnera, E. von Hartmanna i F. Nietzschego oraz na literaturę i sztukę przełomu XIX i XX w.
Bibliografia
Sämtliche Werke, Hrsg. P. Deussen, Bd. 1–15, München 1911–33.
zgłoś uwagę
https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Schopenhauer-Arthur;3973181.html
|
Zablokowano
