|
|
Bóstwa chtoniczne (gr. χθόνιος chthónios ‘w, pod, poniżej ziemi’, od χθών chthṓn, ‘ziemia’[1]; odnoszący się do Ziemi; ziemski; podziemny; zrodzony z ziemi) – typ bóstw tellurycznych. Są to bóstwa ciemności i śmierci oraz ziemi i jej płodności.
Słowo „chtoniczny” nawiązuje lub odnosi się do bóstw lub duchów z zaświatów, związanych zwłaszcza z religią starożytnej Grecji.
Kulty chtoniczne znane są w większości religii. Wiążą się ściśle z kultem Matki-Ziemi, z którego prawdopodobnie się rozwinęły. Ważnym punktem jest tu utożsamienie Ziemi z łonem kobiety: człowiek rodzi się z łona matki-kobiety, aby po śmierci wrócić do łona Matki-Ziemi (śmierć widziana jako powrót do „domu”). Podkreśla to nierozerwalny związek narodzin i śmierci, który człowiek uświadomił sobie prawdopodobnie wraz z odkryciem rolnictwa i dostrzeżeniem analogii pomiędzy życiem ludzkim a życiem rośliny – kruchym, lecz nieustannie odradzającym się z łona ziemi.
Wobec tego nie dziwi powiązanie bóstw chtonicznych zarówno z wegetacją, jak i ze śmiercią. Typowym przykładem bóstw chtonicznych są:
greckie: Demeter, Dionizos, Erynie, Hades, Hypnos, Kabirowie, Kery, Persefona, Hekate, Tanatos
rzymskie: Ceres i Prozerpina, Dis Pater, Veiovis, Orkus, Pluton i Libitina, także many, larwy i lemury.
etruski Voltumna (Veltha)
celtyckie: cucullati i matrony (symbole płodności, urodzaju, związane także ze śmiercią i światem zmarłych)
słowiańskie: Nyja, Weles/Wołos
Niekiedy do bóstw chtonicznych zalicza się też bóstwa wulkanów i ognia podziemnego (np. rzymski Wulkan) oraz pierwsze bóstwa związane z ziemią (np. grecka Gaja).
Zobacz też
bóstwa uraniczne
mitologia
Przypisy
Chthonios, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon.
|
Zablokowano
